آینده مبهم تشکیل دولت در پاکستان؛ نواز شریف یا عمران خان؟

پژوهشگر ارشد مسایل منطقه ای معتقد است با توجه به چالش ها و موانعی که در پاکستان برای عمران خان، نخست وزیر پیشین و حامیان او وجود دارد، گزینه محتمل برای دسترسی به قدرت و نخست وزیری حزب مسلم لیگ شاخه نواز است که حامیان و پشتیبانان منطقه ای و بین المللی دارد.

به گزارش تینار، نتیجه شگفت انتخابات پارلمانی پاکستان در شرایطی اتفاق افتاد که این کشور با چالش های متعددی در ابعاد داخلی و منطقه ای مواجه است و دولت بعدی که روی کار آید باید نسبت به اصلاح اقتصاد اقدام کند، ضمن این که تلاش نماید تا روابط پاکستان را با کشورهای همسایه بهبود بخشد به ویژه این که با دغدغه هایی از جمله افغانستان تحت حاکمیت طالبان و حتی گروه های تندرو در این کشور مواجه است.

کمیسیون انتخابات پاکستان پس از سه روز از برگزاری انتخابات، نتایج نهایی را اعلام کرد که بر اساس آن نامزدهای مستقل وابسته به حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) به رهبری عمران خان، با کسب 102 کرسی از 265 کرسی، توانستند بیش ترین کرسی را از آن ِ خود کنند. بعد از آن نیز در جایگاه دوم حزب مسلم لیگ پاکستان نواز شریف (PML-N) با 73 کرسی و حزب مردم پاکستان به رهبری بلاول بوتو زرداری موفق به کسب 54 کرسی شدند. 

شمارش آرای انتخاباتی پاکستان

این اولین بار در تاریخ سیاسی پاکستان است که نمایندگان مستقل بیش ترین رای را به دست می آورند، اما هنوز برای این که گفته شود احزاب حامی عمران خان و یا نماینده او می توانند قدرت را در اختیار بگیرند زود و موضوع نامبهم است زیرا نواز شریف از حمایت ارتش در این کشور برخوردار بوده و در حال حاضر نیز علاوه بر این که حامیان منطقه ای و غیر منطقه ای را دارد به دنبال این است که با ایتلاف سازی بتواند یکبار دیگر بر مسند قدرت بنشیند. 

باید در نظر داشت همواره ارتش نقش مهم و اثرگذاری در فرآیند قدرت در پاکستان داشته است، اما با توجه به مباحث امنیتی و نقش امنیتی ارتش در منافع راهبردی پاکستان، حتی اگر برخی مولفه های منطقه ای خواسته باشند در مسایل داخلی دخالت کنند نمی توانند نقش تعیین کننده و اصلی داشته باشند.  

با این وجود همچنان نمی توان چشم انداز روشنی را برای دولت آینده پاکستان متصور شد؛ چرا که متغیرها و فاکتورهای متعددی در این مساله موثر هستند و نقش ایفا می کنند. 

«فرزاد رمضانی بونش» در گفت وگو با تینار در تحلیل خود از نتایج انتخابات پارلمانی پاکستان و آینده تشکیل دولت در این کشور اظهار داشت: چند محور یا موضوع اصلی می تواند تعیین کننده آینده دولت در پاکستان باشد. نخست این که باید دید رویکرد ارتش در این کشور تا چه حد به نفع یا ضرر عمران خان و یا شخصیت های مستقل هوادار او است یعنی ارتش تا چه حد می تواند این موضوع را تحمل کند.  

وی تصریح کرد: از سوی دیگر رویکرد حزب مسلم لیگ شاخه نواز است که اخیرا گفت وگو با برخی افراد مستقل و جذب ایتلاف را در دستور کار قرار داده و نتایج آن هم در هفته آینده مشخص خواهد شد. البته ارتش نگاه حمایت گرانه ای نسبت به حزب مسلم لیگ دارد؛ در واقع حزب مسلم لیگ نواز این توانایی و پتانسیل را دارد علیرغم آراء کمتری که در مقایسه با افراد مستقل حامی عمران خان، نخست وزیر پیشین دارد، بتواند در سایه رایزنی و گفت وگو با احزاب کوچک تر و افراد مستقل دامنه شمول ایتلاف را افزایش داده و یک جناح گسترده تر را ایجاد کند. 

در حال حاضر هر کدام از دو حزبی که خود را پیروز این دوره از رقابت ها می دانند، نماینده خود برای تصدی پست نخست وزیری را معرفی کرده اند. حزب مردم پاکستان (PPP) بعد از اعلام نتایج نهایی انتخابات اعلام کرد که از حزب شریف (مسلم لیگ شاخه نواز) برای تشکیل یک دولت اقلیت حمایت می کند. هچنین مریم اورنگزیب، سخنگوی حزب شریف، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که «نواز شریف» برادر بزرگ «شهباز شریف»، او را برای این پست نامزد کرده است.

شهباز شریف متعلق به حزب برادرش، حزب «مسلم لیگ نواز پاکستان» (PML-N) است که بزرگ ترین حزب شناخته شده با 80 کرسی است و حزب مردم پاکستان با 54 کرسی دوم است. این دو حزب با هم برای تشکیل یک اکثریت حداقلی در مجلسی با 264 کرسی کافی هستند.

شهباز شریف برادر نخست وزیر سابق پاکستان

آصف علی زرداری، رییس جمهور پیشین پاکستان و از رهبران حزب مردم پاکستان، در یک کنفرانس خبری در کنار شهباز شریف و رهبران احزاب سیاسی دیگر گفت: «ما تصمیم گرفته ایم که با هم دولت تشکیل دهیم تا پاکستان را از بحران خارج کنیم.»

این ایتلاف از آن جهت اهمیت دارد که تضمین می کند حزب عمران خان با وجود آنکه بیشترین آرا را در انتخابات به دست آورد، به قدرت نمی رسد.

همچنین طبق گزارش رویترز، «اسد قیصر» دستیار ارشد و کلیدی عمران خان پس از دیدار با او در زندان به خبرنگاران گفت: «عمر ایوب خان نامزد ما برای انتخاب نخست وزیری خواهد بود و توسط عمران خان انتخاب شده است».

عمر ایوب خان

او هم چنین افزود که حزب تحریک انصاف با احزاب دیگر تماس خواهد گرفت تا در مورد حمایت از نامزدی ایوب گفت وگو و رایزنی کنند.

ایوب با وجود غیبت در کمپین انتخاباتی به رقابت پرداخت و در انتخابات کرسی به دست آورد. عمر ایوب هم چنین نوه «ایوب خان» است که از سال 1958 تا 1969 بر پاکستان حکومت کرد.

رمضانی بونش در ادامه به نقش تاثیرگذار نهاد قضایی و عملکرد قوه قضاییه در پاکستان اشاره کرد و افزود: اگر نهادهای قضایی و انتخاباتی پاکستان تلاش کنند این امکان وجود دارد که پیروزی نسبی که حامیان عمران خان با به دست آوردن کرسی های پارلمان از آن خود کرده اند را کمرنگ کنند،  درواقع این توانایی را دارند تا با چالش مانع حضور حزب عمران خان در قدرت شوند. در این راستا سناریویی نیز وجود دارد که با فعال کردن برخی پرونده های مرتبط با عمران خان چالش جدی در مسایل مرتبط با انتخابات ایجاد کنند. 

پوستر انتخاباتی عمران خان

اهمیت این دور از انتخابات در پاکستان و قدرت گرفتن جریانی که بتواند مشکلات داخلی و اقتصادی جامعه این کشور را حل کند، فاکتور بسیار با اهمیتی است به همین دلیل با توجه به این که برخی احزاب نتایج انتخابات را عادلانه نمی دانستند دست به یکسری اعتراضات زدند و از آنجایی که بازیگران بین المللی مسایل مرتبط را رصد می کنند و به نوعی در حمایت از کاندیدای مورد نظر خود نقش دارند به این تحولات واکنش نشان دادند و حتی جان کربی، سخنگوی کاخ سفید با بیان اینکه نگران ارعاب، تهدید و سرکوب رای دهندگان در پاکستان است، تاکید کرد که واشنگتن نظاره گر همه اوضاع از نزدیک است.

شرایط فعلی که در پاکستان حاکم است از جمله وضعیت نامطلوب اقتصادی یکی از عمده ترین چالش های جدی دولت آینده در این کشور خواهد بود، به نظر می رسد در صورتی که دولت ایتلافی در اسلام آباد تشکیل شود مشخص نیست تا پیش از به پایان رسیدن دوره اش بتواند اقدام خاصی برای بهبود شرایط انجام دهد و تنشی که میان حزب مسلم لیگ نواز و حزب تحریک انصاف وجود دارد می تواند زمینه ساز تنش در پاکستان باشد که به راحتی قابل حل هم نباشد. 

رمضانی بونش کارشناس مسایل پاکستان در ادامه ابراز عقیده کرد که در وضعیت کنونی برخی بازیگران اصلی بین المللی حامی به قدرت رسیدن حزب نواز شریف و ایتلاف او هستند، در واقع حامی و پشتیبان منطقه ای نواز شریف از عمران خان بیشتر است و به همین دلیل متغیرهای منطقه ای و فرا منطقه ای در تشکیل دولت موثرتر خواهند بود.

این پژوهشگر مسایل منطقه ای همچنین خاطرنشان کرد: اگر نگاه کلی تر داشته باشیم و بخواهیم گزینه محتمل تر  برای پیروزی در انتخابات را معرفی کنیم حزب مسلم لیگ این امید و پتانسیل را دارد که دوباره به قدرت و نخست وزیری برسد زیرا در شرایط کنونی حزب عمران خان و افراد مستقلی هوادار او با موانع و چالش هایی رو به رو هستند.

انتخابات پارلمانی پاکستان در حالی برگزار شد که طبق گزارش ها نامزدهای مستقل منسوب به حزب عمران خان سیاستمدار زندانی این کشور بیشترین کرسی ها را بدست آوردند، اما هم عمران خان و هم نواز شریف، نخست وزیر سابق پاکستان اعلام پیروزی کردند. علاوه بر این حزب مسلم لیگ نواز به دنبال تشکیل ایتلاف است و با حمایت هایی که از ارتش و حامیان فرامنطقه ای خود دارد احتمال به قدرت رسیدن آن بیش از سایر احزاب و گروه ها است. 

برگزاری انتخابات در پاکستان

به هر حال تحولات پاکستان شاید تاثیر چندانی در امور منطقه ای نداشته باشد، اما با توجه به وضعیتی که اسلام آباد در مواجهه با همسایگان از جمله افغانستان و هندوستان مواجه است باید تلاش کند تا به تنش های داخلی پایان دهد؛ در غیر این صورت تندورها و برخی بازیگران موثر از فرصت به وجود آمده برای تشدید تنش در این منطقه جغرافیایی استفاده خواهند کرد. 

پایان خبر تینار