خلاصه کتاب رابطه حسابرسی داخلی و کارآفرینی ( نویسنده فردین شورج، مهدی اصفهانی )

کتاب «رابطه حسابرسی داخلی و کارآفرینی» اثر فردین شورج و مهدی اصفهانی، به بررسی ارتباط عمیق و غالباً نادیده گرفته شده میان این دو حوزه حیاتی در دنیای کسب وکار می پردازد و راهکارهایی برای هم افزایی آن ها جهت دستیابی به پایداری و نوآوری سازمانی ارائه می دهد.

درک پیوند میان حسابرسی داخلی و کارآفرینی در محیط اقتصادی امروز، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در جهانی که نوآوری و سرعت تغییرات، مولفه های اصلی موفقیت سازمان ها به شمار می روند، شناخت چگونگی کمک حسابرسی داخلی به کاهش ریسک های نوآوری، افزایش شفافیت و تضمین بهره وری در فعالیت های کارآفرینانه، امری حیاتی است. این کتاب با رویکردی تحلیلی و جامع، به بررسی این رابطه کلیدی می پردازد و چارچوبی برای درک بهتر نقش حسابرسی داخلی در حمایت از فرآیندهای کارآفرینی، به ویژه در بستر اقتصادی ایران، فراهم می آورد. نویسندگان با تکیه بر دانش تخصصی خود، ابعاد مختلف این هم پیوندی را از منظر مفاهیم بنیادین حسابرسی تا چالش های پیاده سازی آن در محیط کارآفرینانه مورد واکاوی قرار داده اند. این اثر نه تنها به دانشجویان و پژوهشگران رشته های مرتبط، بلکه به حسابرسان و کارآفرینان نیز دیدگاه های کاربردی و عمیقی برای ارتقاء عملکرد و پایداری کسب وکارهایشان ارائه می دهد. با پرداختن به تاریخچه، ضرورت، و الگوهای موفق حسابرسی داخلی در کنار تبیین ماهیت کارآفرینی به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، کتاب گام به گام خواننده را به سمت درک جامعی از این دو حوزه هدایت می کند. همچنین، این کتاب به بررسی موانع و چالش های خاصی که حسابرسی داخلی در ایران با آن روبروست و راهکارهای عملی برای برون رفت از این وضعیت می پردازد. این محتوا خلاصه ای تحلیلی از این کتاب ارزشمند است که نکات کلیدی و استدلال های اصلی آن را در اختیار مخاطبان قرار می دهد تا بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب، به درک عمیق تری از مباحث دست یابند.

فصل اول: بنیادهای حسابرسی

فصل اول کتاب «رابطه حسابرسی داخلی و کارآفرینی» به معرفی مفاهیم بنیادین حسابرسی می پردازد و پایه ای مستحکم برای درک فصول بعدی فراهم می آورد. در این بخش، خواننده با تعریف جامع حسابرسی، انواع آن، و جایگاه تاریخی و ضرورت این حرفه آشنا می شود.

مفهوم و تعریف حسابرسی: مستقل و داخلی

حسابرسی به طور کلی، فرآیندی سیستماتیک و مستقل برای جمع آوری و ارزیابی شواهد مربوط به ادعاهای مطرح شده درباره رویدادها و عملیات اقتصادی یک واحد تجاری است. هدف اصلی حسابرسی، تعیین میزان انطباق این ادعاها با معیارهای از پیش تعیین شده و گزارش نتایج آن به کاربران ذی نفع است. این فرآیند با هدف افزایش اعتبار و قابلیت اتکای اطلاعات مالی و غیرمالی انجام می شود.

کتاب به طور خاص بر دو نوع حسابرسی تأکید می کند: حسابرسی مستقل و حسابرسی داخلی. حسابرسی مستقل (External Audit) توسط حسابرسان خارج از سازمان و به منظور ارائه نظری بی طرفانه درباره صورت های مالی شرکت انجام می شود. هدف این نوع حسابرسی، تأیید صحت و انصاف ارائه اطلاعات مالی به سهامداران، بستانکاران، و سایر ذینفعان بیرونی است. این نوع حسابرسی عمدتاً به رعایت استانداردهای حسابداری و قوانین و مقررات می پردازد و نقش حیاتی در حفظ شفافیت و اعتماد در بازارهای مالی ایفا می کند.

در مقابل، حسابرسی داخلی (Internal Audit) فعالیتی مستقل و اطمینان بخش است که با هدف بهبود و ارزیابی اثربخشی فرآیندهای مدیریت ریسک، کنترل و راهبری شرکتی (Corporate Governance) طراحی شده است. حسابرسان داخلی کارکنان سازمان هستند و گزارش های خود را به هیئت مدیره یا کمیته حسابرسی ارائه می دهند. وظیفه اصلی آن ها کمک به سازمان برای دستیابی به اهدافش از طریق رویکردی سیستماتیک و منظم برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای عملیاتی، مالی، و اطلاعاتی است. حسابرسی داخلی نه تنها به کشف تقلب و اشتباه کمک می کند، بلکه با ارائه توصیه ها و مشاوره های سازنده، به بهینه سازی عملیات، کاهش هزینه ها و افزایش کارایی نیز یاری می رساند.

تاریخچه و تکامل حسابرسی: مروری بر پیشینه

حرفه حسابرسی دارای پیشینه ای طولانی است که به تمدن های باستانی بازمی گردد؛ زمانی که پادشاهان و حاکمان برای اطمینان از صحت محاسبات مربوط به مالیات و اموال، افرادی را برای بازرسی دفاتر و سوابق منصوب می کردند. با انقلاب صنعتی و گسترش شرکت های سهامی، نیاز به حسابرسی مستقل برای حفظ منافع سرمایه گذاران و تفکیک مالکیت از مدیریت بیش از پیش احساس شد.

در ایران نیز، حسابرسی ریشه های تاریخی دارد، اما شکل گیری حرفه حسابرسی مدرن و سازمان یافته، به ویژه در قالب حسابرسی داخلی، نسبتاً جدیدتر است. نویسندگان کتاب به این نکته اشاره می کنند که با وجود تغییرات گسترده اقتصادی و حرفه ای، حسابرسی داخلی در ایران به دلیل عدم حمایت کافی مدیران ارشد و نبود هماهنگی لازم با نیازهای مدیریت، دگرگونی بنیادی که باید را تجربه نکرده است. این موضوع به دلیل مسائل فرهنگی و ساختاری خاص ایران، چالش های جدی را برای رشد و توسعه این حرفه ایجاد کرده است.

ضرورت حسابرسی داخلی در سازمان ها

امروزه، نقش حسابرسی داخلی فراتر از صرفاً نظارت بر کنترل ها و کشف خطاست. با پیچیدگی فزاینده عملیات سازمان ها، گسترش بازارهای مالی و مقررات، و افزایش ریسک های سایبری و عملیاتی، وجود یک واحد حسابرسی داخلی قدرتمند و مستقل بیش از هر زمان دیگری ضروری است. حسابرسی داخلی به عنوان چشم و گوش مدیریت عالی و هیئت مدیره، اطلاعات ارزشمندی را درباره اثربخشی کنترل های داخلی، مدیریت ریسک، و رعایت قوانین و مقررات فراهم می کند. این واحد با شناسایی نقاط ضعف و ارائه توصیه های عملی، به سازمان کمک می کند تا به طور مستمر فرآیندهای خود را بهبود بخشد، از دارایی هایش محافظت کند، و به اهداف استراتژیک خود دست یابد. از مهمترین دلایل ضرورت حسابرسی داخلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش ریسک های عملیاتی و مالی: حسابرسی داخلی با شناسایی و ارزیابی ریسک ها، به سازمان کمک می کند تا از آسیب های احتمالی جلوگیری کند.
• افزایش کارایی و بهره وری: با بررسی فرآیندها و ارائه راهکارهای بهبود، حسابرسی داخلی به بهینه سازی عملیات کمک می کند.
• تضمین رعایت قوانین و مقررات: اطمینان از انطباق سازمان با قوانین، مقررات داخلی و خارجی، و استانداردهای صنعتی.
• حفظ اعتماد ذینفعان: با افزایش شفافیت و پاسخگویی، حسابرسی داخلی به حفظ و تقویت اعتماد سهامداران، مشتریان و سایر ذینفعان کمک می کند.
• حمایت از تصمیم گیری های استراتژیک: با ارائه اطلاعات دقیق و به موقع، حسابرسی داخلی مبنای قوی برای تصمیم گیری های مدیریت فراهم می کند.

تفاوت ها و تعاملات کلیدی: حسابرسی داخلی و مستقل

با وجود تفاوت های ماهیتی در اهداف، حوزه فعالیت، و مخاطبان، حسابرسی داخلی و مستقل می توانند و باید با یکدیگر همکاری نزدیکی داشته باشند. حسابرسی مستقل بر اظهارنظر در مورد صورت های مالی متمرکز است، در حالی که حسابرسی داخلی بر بهبود فرآیندهای داخلی و مدیریت ریسک تمرکز دارد. با این حال، یافته ها و گزارش های حسابرسی داخلی می تواند منبع اطلاعاتی ارزشمندی برای حسابرسان مستقل باشد و به آن ها در ارزیابی سیستم کنترل داخلی و کاهش دامنه آزمون هایشان کمک کند. همکاری موثر میان این دو گروه، به کاهش دوباره کاری ها، افزایش کارایی کلی فرآیند حسابرسی، و ارائه دیدگاهی جامع تر از وضعیت کنترل ها و ریسک ها در سازمان منجر می شود.

فصل دوم: تقاطع کارآفرینی، حسابداری و حسابرسی

فصل دوم کتاب به قلب ارتباط میان کارآفرینی، حسابداری و حسابرسی وارد می شود، سه حوزه ای که به ظاهر مجزا به نظر می رسند اما نویسندگان با رویکردی نوآورانه به پیوند استراتژیک آن ها می پردازند.

بازتعریف کارآفرینی: یک سیستم اطلاعاتی گسترده

نویسندگان در این فصل، کارآفرینی را نه صرفاً به عنوان یک فعالیت فردی یا راه اندازی یک کسب وکار جدید، بلکه به عنوان یک سیستم اطلاعاتی با ابعاد گسترده معرفی می کنند. این تعریف فراتر از مفهوم سنتی کارآفرینی است و تاکید می کند که موفقیت یک فعالیت کارآفرینانه به شدت وابسته به جمع آوری، پردازش و استفاده هوشمندانه از اطلاعات است. کارآفرینان برای شناسایی فرصت ها، ارزیابی ریسک ها، تخصیص منابع، و تصمیم گیری های استراتژیک، نیازمند اطلاعات دقیق و به موقع هستند. این اطلاعات می تواند شامل داده های بازار، تحلیل رقبا، بازخورد مشتریان، روندهای فناورانه، و البته اطلاعات مالی و عملیاتی باشد.

از این منظر، کارآفرینی مستلزم درک عمیقی از پویایی های محیطی و داخلی سازمان است. توانایی کارآفرین در پردازش حجم زیادی از اطلاعات، تبدیل آن ها به دانش قابل استفاده، و اقدام بر اساس آن، عامل تمایز اوست. این دیدگاه، زمینه ای برای توضیح نقش حیاتی حسابداری و حسابرسی در فرآیند کارآفرینی فراهم می آورد، زیرا این دو حوزه منابع اصلی اطلاعات مالی و کنترل های مرتبط با آن را فراهم می کنند.

چرا ارتباط حسابداری و حسابرسی با کارآفرینی مغفول مانده است؟

کتاب به درستی به این سوال کلیدی می پردازد که چرا علی رغم اهمیت حسابداری و حسابرسی در هر فعالیت اقتصادی، ارتباط آن ها با حوزه کارآفرینی اغلب نادیده گرفته شده یا کم اهمیت تلقی می شود. دلایل متعددی برای این کم توجهی وجود دارد:

• تمرکز اولیه کارآفرینی بر ایده پردازی و رشد سریع: کارآفرینان معمولاً در مراحل اولیه کسب وکار خود، بیشتر بر توسعه محصول/خدمت، جذب مشتری، و تأمین مالی تمرکز دارند و ممکن است از اهمیت ساختارهای کنترل داخلی و شفافیت مالی غافل شوند.
• تصورات غلط درباره بوروکراسی: برخی کارآفرینان ممکن است حسابرسی داخلی را به عنوان یک فعالیت بوروکراتیک و مانع نوآوری ببینند که فرآیندهای چابک آن ها را کند می کند.
• کمبود دانش و آگاهی: فقدان آگاهی کافی در میان کارآفرینان نسبت به ارزش افزوده حسابرسی داخلی در مدیریت ریسک های خاص کارآفرینی (مانند ریسک های فناورانه، بازار، و مالی) نیز مزید بر علت است.
• تمرکز حسابرسان بر سازمان های تثبیت شده: تاریخچه و توسعه حرفه حسابرسی عمدتاً در بستر شرکت های بزرگ و تثبیت شده بوده است، که باعث شده الگوهای آن کمتر با نیازهای پویای استارتاپ ها و شرکت های کارآفرینانه همسو باشد.

این کم توجهی پیامدهای منفی متعددی دارد، از جمله افزایش ریسک های مالی و عملیاتی، عدم شفافیت در جذب سرمایه، و حتی شکست کسب وکارهای نوپا به دلیل ضعف در کنترل های داخلی و مدیریت ناکارآمد منابع.

نقش حسابرسی داخلی در فرآیند کارآفرینی

نویسندگان با تاکید بر تعریف کارآفرینی به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، نقش حسابرسی داخلی را در حمایت از فرآیندهای کارآفرینی روشن می کنند. حسابرسی داخلی می تواند به طرق مختلفی به کارآفرینان یاری رساند:

• شناسایی فرصت ها: از طریق تحلیل داده ها و فرآیندها، حسابرسی داخلی می تواند نقاط ضعف و قوت داخلی را شناسایی کرده و به کشف فرصت های نوآوری و بهبود عملیات کمک کند.
• مدیریت ریسک های نوآوری: نوآوری ذاتاً با ریسک همراه است. حسابرسی داخلی می تواند به شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک های مرتبط با توسعه محصولات جدید، ورود به بازارهای تازه، یا پیاده سازی فناوری های نوظهور کمک کند.
• تضمین شفافیت مالی: برای جذب سرمایه گذاران و حفظ اعتماد آن ها، شفافیت و دقت در گزارش های مالی حیاتی است. حسابرسی داخلی با ارزیابی سیستم های حسابداری و کنترل های مالی، به تضمین صحت و قابلیت اتکای اطلاعات مالی کمک می کند.
• بهبود کارایی عملیاتی: حسابرسان داخلی می توانند با بررسی فرآیندهای عملیاتی کارآفرینانه، ناکارآمدی ها را شناسایی کرده و راهکارهایی برای بهینه سازی آن ها ارائه دهند.
• ارزیابی انطباق: اطمینان از رعایت قوانین، مقررات، و سیاست های داخلی، به ویژه در صنایع پرریسک و نوظهور، نقش حیاتی در پایداری کسب وکار کارآفرینانه دارد.

هم افزایی برای تعالی سازمانی

کتاب تاکید می کند که وقتی حسابرسی داخلی و کارآفرینی به عنوان دو نیروی هم افزا در نظر گرفته شوند، می توانند به تعالی و پایداری سازمانی منجر شوند. حسابرسی داخلی نه تنها به عنوان یک واحد کنترل کننده، بلکه به عنوان یک شریک استراتژیک برای کارآفرینان عمل می کند. این همکاری می تواند منجر به:

• کاهش اتلاف منابع: با شناسایی ضعف ها و ناکارآمدی ها، از هدر رفتن سرمایه و زمان جلوگیری می شود.
• افزایش سرعت و چابکی: با وجود کنترل های داخلی قوی، کارآفرینان می توانند با اطمینان بیشتری به نوآوری بپردازند و سریع تر واکنش نشان دهند.
• افزایش اعتماد سرمایه گذاران: وجود یک واحد حسابرسی داخلی قوی، نشان دهنده تعهد سازمان به شفافیت و حاکمیت شرکتی است که برای جذب سرمایه بسیار مهم است.
• تقویت فرهنگ مسئولیت پذیری و اخلاق: حسابرسی داخلی به ترویج فرهنگ مسئولیت پذیری و اخلاق در سازمان کمک می کند، که برای پایداری بلندمدت هر کسب وکاری ضروری است.

«پیچیدگی سازمانی و گسترش معاملات تجاری در اغلب کشورها موجب شده است که مدیران بنگاه ها با توجه به مسئولیت خود و در راستای دستیابی به هدف های سازمانی و به منظور اطمینان یافتن از هدایت بهینه کلیه منابع، واحدی را به نام حسابرسی داخلی تشکیل دهند.»

این فصل نشان می دهد که با تغییر نگرش نسبت به حسابرسی داخلی از یک مانع بوروکراتیک به یک کاتالیزور برای رشد و نوآوری، می توان به هم افزایی قدرتمندی دست یافت که به نفع هر دو حوزه است.

فصل سوم: جایگاه حسابرسی داخلی در چشم انداز جهانی و ایرانی

فصل سوم کتاب به بررسی جایگاه حسابرسی داخلی در مقیاس جهانی و سپس در بافتار خاص ایران می پردازد. این بخش مقایسه ای تطبیقی ارائه می دهد و به چالش ها و فرصت های پیش روی این حرفه در کشور ما اشاره می کند.

الگوهای موفق حسابرسی داخلی در کشورهای توسعه یافته

نویسندگان برای ارائه یک چشم انداز جامع، ابتدا به بررسی الگوهای موفق حسابرسی داخلی در کشورهای توسعه یافته می پردازند. در این کشورها، حسابرسی داخلی به عنوان یک ستون اصلی حاکمیت شرکتی و مدیریت ریسک شناخته می شود. ویژگی های کلیدی الگوهای موفق عبارتند از:

• استقلال و بی طرفی: واحدهای حسابرسی داخلی در این کشورها از استقلال کافی برخوردارند و مستقیماً به هیئت مدیره یا کمیته حسابرسی گزارش می دهند، نه به مدیریت اجرایی. این استقلال، امکان ارزیابی بی طرفانه و ارائه گزارش های صریح را فراهم می کند.
• حمایت مدیریت عالی: مدیران ارشد و هیئت مدیره، ارزش حسابرسی داخلی را درک کرده و از آن حمایت قاطعانه می کنند. این حمایت شامل تأمین منابع کافی، گوش دادن به توصیه های حسابرسان، و اقدام برای رفع نقاط ضعف شناسایی شده است.
• تخصص و شایستگی: حسابرسان داخلی در این کشورها دارای مدارک حرفه ای بالا، دانش تخصصی گسترده در زمینه های مختلف (مالی، عملیاتی، فناوری اطلاعات، حقوقی) و مهارت های تحلیلی قوی هستند. آموزش و توسعه مستمر نیز جزء لاینفک حرفه آن هاست.
• رویکرد مبتنی بر ریسک: حسابرسی داخلی با تمرکز بر مهمترین ریسک های سازمان، فعالیت های خود را اولویت بندی می کند. این رویکرد تضمین می کند که منابع حسابرسی به مؤثرترین شکل ممکن به کار گرفته شوند.
• فناوری محور بودن: استفاده از فناوری های نوین مانند تحلیل داده ها (Data Analytics)، هوش مصنوعی (AI)، و اتوماسیون فرآیندهای رباتیک (RPA) در انجام حسابرسی، به افزایش کارایی و عمق تحلیل ها کمک می کند.

نمونه هایی از این الگوهای موفق را می توان در ایالات متحده، بریتانیا و کشورهای اروپایی مشاهده کرد که نهادهای حرفه ای قوی (مانند IIA) و چارچوب های قانونی و رگلاتوری پیشرفته ای برای حمایت از حسابرسی داخلی دارند. موفقیت آن ها نشان می دهد که حسابرسی داخلی تنها یک وظیفه کنترلی نیست، بلکه یک عامل استراتژیک برای رشد و پایداری است.

واقعیت حسابرسی داخلی در ایران: تحلیل وضعیت کنونی و پیشینه

پس از بررسی الگوهای جهانی، کتاب به تحلیل واقعیت حسابرسی داخلی در ایران می پردازد. با وجود اهمیت فزاینده این حرفه در سطح بین المللی، وضعیت حسابرسی داخلی در ایران دارای چالش های خاص خود است. پیشینه این حرفه در ایران به اندازه ای طولانی نیست که در کشورهای توسعه یافته است و مسیر توسعه آن با موانع متعددی روبرو بوده است.

در ایران، واحدهای حسابرسی داخلی اغلب در چارت سازمانی جایگاه مناسبی ندارند و ممکن است فاقد استقلال کافی برای انجام وظایف خود باشند. همچنین، عدم درک صحیح از نقش و ارزش افزوده حسابرسی داخلی توسط مدیران عالی و هیئت مدیره، یکی از مشکلات اساسی است. این موضوع باعث می شود که حسابرسی داخلی صرفاً به یک فعالیت تشریفاتی یا نظارتی محدود شود، نه یک ابزار استراتژیک برای بهبود عملکرد و مدیریت ریسک.

چالش های ساختاری و فرهنگی: موانع رشد حسابرسی داخلی در ایران

کتاب به تفصیل به بررسی چالش های ساختاری و فرهنگی می پردازد که مانع رشد و کارآیی حسابرسی داخلی در محیط کسب وکار ایران شده اند. این چالش ها عبارتند از:

1. عدم حمایت مدیریت عالی: یکی از بزرگترین موانع، عدم حمایت قاطعانه مدیران ارشد است. زمانی که مدیریت عالی به اهمیت حسابرسی داخلی واقف نباشد، این واحد نه از منابع کافی برخوردار می شود و نه توصیه های آن جدی گرفته می شود.
2. عدم استقلال کافی: حسابرسی داخلی باید از عملیاتی که بازرسی می کند مستقل باشد. در بسیاری از سازمان های ایرانی، این واحد ممکن است زیرمجموعه مدیریت مالی باشد که این موضوع استقلال آن را زیر سوال می برد.
3. کمبود منابع (انسانی و مالی): واحدهای حسابرسی داخلی اغلب با کمبود نیروهای متخصص و آموزش دیده و همچنین بودجه ناکافی روبرو هستند که کیفیت و دامنه فعالیت های آن ها را محدود می کند.
4. ضعف در آموزش و توسعه: فقدان برنامه های آموزشی مستمر و به روز برای حسابرسان داخلی، باعث می شود که آن ها با آخرین استانداردها، تکنولوژی ها، و رویکردهای حسابرسی آشنا نباشند.
5. مسائل فرهنگی: فرهنگ سازمانی در برخی شرکت های ایرانی ممکن است مانع پذیرش انتقادها و توصیه های حسابرسی داخلی باشد. مقاومت در برابر تغییر و دیدگاه سنتی به حسابرسی به عنوان یک وظیفه صرفاً نظارتی، از موانع فرهنگی مهم است.
6. نبود ساختارهای حمایتی قوی: نهادهای حرفه ای و قوانین حمایتی قوی که بتوانند جایگاه حسابرسی داخلی را تقویت کنند، در ایران کمتر توسعه یافته اند.

«بررسی تاریخی و پیشینه حرفه حسابرسی داخلی در ایران نشان می دهد به رغم تغییرات به وجود آمده در محیط اقتصادی و حرفه ای حسابداری، به لحاظ حمایت نکردن مدیران سطوح بالا از کارکنان واحد تجاری و نبود هماهنگی لازم بین عملیات حسابرسی داخلی و نیازهای مدیریت واحد تجاری، دگرگونی بنیادی در این حرفه صورت نگرفته است.»

این چالش ها نشان می دهند که برای بهبود وضعیت حسابرسی داخلی در ایران، نیازمند تغییرات عمیق و همه جانبه در نگرش ها، ساختارها و فرهنگ سازمانی هستیم.

فصل چهارم: چالش ها و راهبردهای برون رفت

فصل چهارم کتاب «رابطه حسابرسی داخلی و کارآفرینی» عمیق تر به چالش های پیش روی حسابرسی داخلی در ایران می پردازد و سپس راهکارهای عملی و استراتژیک را برای غلبه بر این موانع و ارتقاء جایگاه این حرفه ارائه می دهد.

تحلیل عمیق چالش های اصلی حسابرسی داخلی در ایران

کتاب در این بخش به تفصیل، ریشه های اصلی چالش هایی را که در فصل قبل به صورت کلی مطرح شد، تشریح می کند. این چالش ها نه تنها از نظر تئوریک، بلکه از دیدگاه عملی و بومی ایران مورد تحلیل قرار می گیرند:

1. کمبود منابع انسانی و مالی متخصص:
   • نیروی انسانی: واحدهای حسابرسی داخلی در ایران اغلب با کمبود حسابرسان دارای دانش فنی بالا، مهارت های ارتباطی قوی، و دیدگاه استراتژیک مواجه هستند. این کمبود نه تنها به دلیل عدم جذابیت شغلی کافی، بلکه به دلیل ضعف در برنامه های آموزشی دانشگاهی و حرفه ای است که کمتر به نیازهای عملیاتی و تحلیلی حسابرسی داخلی می پردازند.
   • منابع مالی: بودجه ناکافی برای جذب نیروی متخصص، آموزش مداوم، و سرمایه گذاری در فناوری های نوین (مانند نرم افزارهای حسابرسی و تحلیل داده) از دیگر موانع جدی است. این موضوع باعث می شود که واحدهای حسابرسی داخلی نتوانند به طور موثر از ابزارهای پیشرفته استفاده کنند و دامنه فعالیت های آن ها محدود شود.
2. ضعف آموزش و به روزرسانی:
   • برنامه های آموزشی موجود اغلب بر جنبه های سنتی حسابرسی متمرکز هستند و کمتر به موضوعات نوظهور مانند حسابرسی فناوری اطلاعات، ریسک های سایبری، کارآفرینی، و تحلیل داده ها می پردازند.
   • نبود ارتباط کافی میان صنعت و دانشگاه، باعث شده که دانش تئوریک با نیازهای عملی بازار کار همسو نباشد.
3. نبود ساختارهای حمایتی و قانونی منسجم:
   • با وجود تلاش هایی برای تدوین قوانین و مقررات، هنوز یک چارچوب جامع و الزام آور برای استقلال و جایگاه حسابرسی داخلی در تمامی سازمان ها وجود ندارد.
   • نهادهای حرفه ای (مانند انجمن حسابرسان داخلی) نیاز به تقویت و اختیارات بیشتری دارند تا بتوانند نقش موثرتری در ارتقاء این حرفه ایفا کنند.
4. عدم درک صحیح از نقش حسابرسی داخلی:
   • بسیاری از مدیران و حتی برخی حسابرسان، هنوز حسابرسی داخلی را صرفاً یک فعالیت کنترلی و کشف خطا می دانند، در حالی که نقش نوین آن بر مشاوره، بهبود فرآیند، و افزودن ارزش استراتژیک تأکید دارد.
   • این دیدگاه محدود، منجر به عدم مشارکت حسابرسی داخلی در تصمیم گیری های کلان و استراتژیک سازمان می شود.

راهکارهای پیشنهادی نویسندگان برای ارتقاء جایگاه حسابرسی داخلی

نویسندگان پس از شناسایی چالش ها، راهکارهای عملی و استراتژیکی را برای ارتقاء جایگاه حسابرسی داخلی در ایران ارائه می دهند. این توصیه ها برای گروه های مختلفی شامل مدیران، قانون گذاران، و خود حسابرسان کاربرد دارد:

1. افزایش استقلال و حمایت مدیریت عالی:
   • مدیران عالی باید نقش حسابرسی داخلی را به عنوان یک شریک استراتژیک درک کرده و از آن حمایت قاطعانه کنند. این حمایت شامل گزارش دهی مستقیم حسابرسی داخلی به هیئت مدیره یا کمیته حسابرسی است تا استقلال آن تضمین شود.
   • تخصیص منابع کافی (انسانی و مالی) و ایجاد اختیارات لازم برای حسابرسان داخلی ضروری است.
2. آموزش و توسعه مستمر:
   • طراحی و اجرای برنامه های آموزشی جامع و به روز برای حسابرسان داخلی که شامل مهارت های فنی، تحلیلی، ارتباطی، و دانش در حوزه های نوظهور (مانند هوش مصنوعی و کلان داده) باشد.
   • ترویج کسب مدارک و گواهینامه های حرفه ای بین المللی (مانند CIA) برای افزایش شایستگی و اعتبار حسابرسان.
3. بازنگری در فرآیندها و رویکردها:
   • انتقال از رویکرد صرفاً مبتنی بر انطباق به رویکرد مبتنی بر ریسک و مشاوره. حسابرسان باید بر ریسک های استراتژیک و عملیاتی سازمان تمرکز کنند و توصیه های ارزشی ارائه دهند.
   • استفاده از فناوری های نوین در حسابرسی، مانند نرم افزارهای تحلیل داده، ابزارهای اتوماسیون، و هوش مصنوعی برای افزایش کارایی و عمق تحلیل ها.
4. فرهنگ سازی و افزایش آگاهی:
   • ترویج درک صحیح از نقش حسابرسی داخلی در سراسر سازمان، از مدیریت عالی تا سطوح عملیاتی. این کار می تواند از طریق کارگاه ها، سمینارها، و ارتباطات داخلی مستمر صورت گیرد.
   • ایجاد فضایی که در آن توصیه های حسابرسی داخلی مورد استقبال قرار گیرد و به عنوان فرصتی برای بهبود تلقی شود، نه صرفاً یک انتقاد.
5. تقویت نقش نهادهای حرفه ای:
   • نهادهایی مانند انجمن حسابرسان داخلی ایران باید در تدوین استانداردها، ارائه آموزش ها، و حمایت از حقوق حرفه ای حسابرسان داخلی فعال تر شوند.
   • همکاری با قانون گذاران برای تدوین مقرراتی که جایگاه و استقلال حسابرسی داخلی را تضمین کند.

آینده حسابرسی داخلی و کارآفرینی در ایران: چشم اندازها و ضرورت همگامی با تحولات جهانی

کتاب در نهایت به چشم انداز آینده حسابرسی داخلی و کارآفرینی در ایران می پردازد. با توجه به سرعت تحولات جهانی، به ویژه در حوزه های فناوری و کسب وکارهای نوپا، ضرورت همگامی با این تغییرات برای حسابرسی داخلی ایران بیش از پیش احساس می شود. آینده این حرفه در ایران به میزان زیادی به توانایی آن در سازگاری با نیازهای متغیر سازمان ها و کارآفرینان بستگی دارد.

حسابرسی داخلی باید بتواند به عنوان یک عامل فعال و پیشرو در شناسایی و مدیریت ریسک های جدید (مانند ریسک های مربوط به بلاکچین، هوش مصنوعی، و اقتصاد پلتفرمی) عمل کند. همچنین، برای حمایت موثر از کارآفرینی، حسابرسان داخلی باید با چابکی و نوآوری ذاتی فعالیت های کارآفرینانه آشنا باشند و بتوانند راهکارهای کنترلی مناسبی را بدون کند کردن فرآیندهای خلاقانه ارائه دهند.

«بنگاه های اقتصادی دریافته اند که برای برقراری کامل رویه ها و رعایت خط مشی ها و دستورالعمل ها، وجود بخش حسابرسی داخلی به دلیل مداومت همکاری آن با بنگاه و پافشاری و پیگیری در رفع نقایص ضروری است.»

این همگامی نیازمند سرمایه گذاری مستمر در آموزش، فناوری، و تغییر فرهنگ سازمانی است. اگر حسابرسی داخلی بتواند خود را به عنوان یک مشاور و ارزش آفرین استراتژیک معرفی کند، نه تنها جایگاه خود را تثبیت خواهد کرد، بلکه به یکی از عوامل کلیدی موفقیت و پایداری فعالیت های کارآفرینانه در اقتصاد ایران تبدیل خواهد شد.

نتیجه گیری و پیام های کلیدی

کتاب «رابطه حسابرسی داخلی و کارآفرینی» اثر فردین شورج و مهدی اصفهانی، اثری روشنگرانه است که به بررسی ارتباط حیاتی و اغلب نادیده گرفته شده بین دو مفهوم کلیدی در دنیای کسب وکار امروز می پردازد. این کتاب با تحلیل عمیق و همه جانبه، نشان می دهد که چگونه حسابرسی داخلی می تواند فراتر از نقش سنتی خود به عنوان یک نهاد کنترلی عمل کند و به یک کاتالیزور قدرتمند برای رشد و پایداری کارآفرینی تبدیل شود.

خلاصه نهایی: جمع بندی مهمترین استدلال ها و دستاوردهای کتاب

نویسندگان در این کتاب، حسابرسی را از مفاهیم بنیادین آن آغاز کرده و به تعریف جامع حسابرسی داخلی و مستقل می پردازند، با تأکید بر ضرورت حسابرسی داخلی در سازمان ها برای مدیریت ریسک، افزایش کارایی و تضمین انطباق. سپس، با یک بازتعریف نوآورانه از کارآفرینی به عنوان «یک سیستم اطلاعاتی گسترده»، زمینه را برای توضیح پیوند آن با حسابداری و حسابرسی فراهم می آورند. کتاب به صراحت بیان می کند که چرا این ارتباط در گذشته مغفول مانده و چگونه حسابرسی داخلی می تواند به شناسایی فرصت ها، مدیریت ریسک های نوآوری، و تضمین شفافیت مالی در فعالیت های کارآفرینانه کمک کند. در ادامه، با بررسی الگوهای موفق جهانی، وضعیت حسابرسی داخلی در ایران را مورد کالبدشکافی قرار داده و چالش های ساختاری و فرهنگی آن، از جمله عدم حمایت مدیریت عالی، عدم استقلال کافی، و ضعف در آموزش را به دقت تشریح می کند. در نهایت، راهکارهای عملی و استراتژیکی برای غلبه بر این چالش ها، از جمله افزایش استقلال، آموزش مستمر، بازنگری در فرآیندها، و فرهنگ سازی را پیشنهاد می دهد. دستاورد اصلی کتاب، ایجاد چارچوبی تحلیلی برای درک این است که حسابرسی داخلی نه یک مانع، بلکه یک ابزار استراتژیک برای تقویت نوآوری و ایجاد ارزش در محیط کارآفرینی است.

تأکید بر اهمیت استراتژیک: پیوند هوشمندانه حسابرسی داخلی و کارآفرینی

پیام محوری کتاب این است که هم افزایی هوشمندانه بین حسابرسی داخلی و کارآفرینی می تواند به بهبود چشمگیر عملکرد، افزایش توانایی نوآوری، و تضمین پایداری سازمان ها در بلندمدت منجر شود. حسابرسی داخلی با ارائه دیدگاهی مستقل و عمیق نسبت به فرآیندها و کنترل ها، به کارآفرینان کمک می کند تا ریسک های ذاتی نوآوری را بهتر مدیریت کرده و از فرصت های جدید با اطمینان بیشتری بهره برداری کنند. این پیوند استراتژیک، سازمان ها را قادر می سازد تا هم به اهداف رشد و نوآوری دست یابند و هم از سلامت مالی و عملیاتی خود اطمینان حاصل کنند. در واقع، حسابرسی داخلی به مثابه یک سیستم هشدار دهنده و یک مشاور قابل اعتماد عمل می کند که می تواند کسب وکارهای کارآفرینانه را در مسیر درست نگه دارد و از انحرافات و مخاطرات احتمالی محافظت کند.

دعوت به عمل: بهره برداری از این دانش در عمل

خواندن این کتاب، به ویژه این خلاصه تحلیلی، تنها گام اول است. برای بهره برداری واقعی از دانش ارائه شده، توصیه می شود:

• برای کارآفرینان و مدیران: دیدگاه خود را نسبت به حسابرسی داخلی تغییر دهید و آن را به عنوان یک شریک استراتژیک برای رشد و مدیریت ریسک های نوآوری ببینید. در سازمان خود، جایگاه و استقلال واحد حسابرسی داخلی را تقویت کنید.
• برای حسابرسان داخلی: به توسعه مهارت های خود در حوزه های نوظهور، به ویژه در زمینه فناوری و کارآفرینی، ادامه دهید. رویکرد خود را از صرفاً انطباقی به مشاوره ای و ارزش آفرین تغییر دهید.
• برای دانشجویان و پژوهشگران: این کتاب می تواند مبنای تحقیقات عمیق تری در زمینه تعامل حسابرسی و کارآفرینی، به ویژه در بستر اقتصادی و فرهنگی ایران باشد.

در نهایت، کتاب «رابطه حسابرسی داخلی و کارآفرینی» نه تنها یک منبع آکادمیک، بلکه یک راهنمای کاربردی برای تمامی فعالان حوزه کسب وکار است که به دنبال ایجاد سازمانی چابک، نوآور و در عین حال پایدار هستند.

---

مشخصات کتاب	جزئیات
نام کتاب	رابطه حسابرسی داخلی و کارآفرینی
نویسندگان	فردین شورج، مهدی اصفهانی
ناشر	انتشارات شرکت چاپ و نشر بازرگانی
سال انتشار	۱۳۹۹
تعداد صفحات (نسخه چاپی)	۱۵۹