درخواست تحریر ترکه چیست

پس از فوت هر شخص، وضعیت حقوقی و مالی او شامل دارایی ها، بدهی ها و تعهدات، نیازمند تعیین تکلیف قانونی است تا حقوق وراث و سایر ذینفعان حفظ شود. درخواست تحریر ترکه فرایندی حقوقی است که طی آن، اموال منقول و غیرمنقول، مطالبات و دیون متوفی به طور دقیق شناسایی، فهرست برداری و صورت جلسه می شود تا شفافیت کاملی از دارایی ها و تعهدات شخص درگذشته به دست آید. این اقدام به جلوگیری از اختلافات احتمالی میان وراث و اطمینان از تقسیم عادلانه و قانونی ماترک کمک شایانی می کند.

رسیدگی به امور مربوط به ترکه، به دلیل پیچیدگی های حقوقی و احساسی، اغلب چالش برانگیز است. وراث باید با مفاهیم و مراحل قانونی آشنا شوند تا بتوانند با آگاهی کامل، بهترین تصمیم ها را برای مدیریت ماترک اتخاذ کنند. در این راستا، آشنایی با مفهوم ترکه، تحریر ترکه و مراحل قانونی آن، نقشی کلیدی ایفا می کند. این مقاله راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی افراد درگیر با مسائل ارث و میراث، از وراث و ذینفعان گرفته تا متخصصان حقوقی، ارائه می دهد تا ابعاد مختلف این فرآیند حقوقی را به صورت دقیق و مستند بررسی کند.

ترکه (ماترک) چیست؟ (تفاوت با سهم الارث)

ترکه، که در اصطلاح حقوقی با عنوان ماترک نیز شناخته می شود، به تمامی اموال، دارایی ها، حقوق مالی، مطالبات و همچنین بدهی ها و تعهداتی گفته می شود که یک فرد پس از فوت خود برجای می گذارد. این مفهوم شامل هر دو بخش مثبت (دارایی ها) و منفی (بدهی ها) است. به عبارت دیگر، ترکه، مجموعه کامل از وضعیت مالی متوفی در لحظه فوت است.

برای درک بهتر، ترکه را می توان به دو جزء اصلی تقسیم کرد:

• جزء مثبت ترکه: این بخش شامل تمامی دارایی های قابل تقویم به پول متوفی است؛ اعم از اموال منقول (مانند خودرو، وجه نقد، طلا، سهام، لوازم منزل) و اموال غیرمنقول (مانند زمین، آپارتمان، مغازه). همچنین، مطالبات متوفی از اشخاص دیگر نیز در این دسته قرار می گیرد.
• جزء منفی ترکه: این جزء دربرگیرنده تمامی بدهی ها و تعهدات مالی است که متوفی تا لحظه فوت برعهده داشته است. این بدهی ها می تواند شامل وام های بانکی، مهریه، نفقه معوقه، مالیات های پرداخت نشده، و سایر دیون باشد.

شناخت دقیق ترکه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا قبل از هرگونه تقسیم، باید دیون و هزینه های کفن و دفن از محل ترکه پرداخت شود. آنچه پس از کسر تمامی بدهی ها، وصایا (تا یک سوم اموال) و سایر هزینه های قانونی از ترکه باقی می ماند، بین وراث تقسیم خواهد شد.

تفاوت ترکه با سهم الارث

اغلب واژه های ترکه و سهم الارث به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما در حقوق دارای مفاهیم متفاوتی هستند:

• ترکه: همان طور که ذکر شد، به تمامی دارایی ها و بدهی های یک فرد پس از فوت اطلاق می شود. ترکه یک کل است که شامل مثبت و منفی می شود.
• سهم الارث: به بخشی از اموال باقی مانده از متوفی گفته می شود که پس از کسر تمامی دیون، وصایا و هزینه های قانونی، بر اساس طبقات و درجات ارث در قانون مدنی، به هر یک از وراث تعلق می گیرد. بنابراین، سهم الارث تنها جزء مثبتی از ترکه است که پس از تسویه تعهدات متوفی، قابلیت تقسیم پیدا می کند.

درک این تفاوت ضروری است تا وراث بتوانند با دیدی واقع بینانه نسبت به اموال و تعهدات متوفی اقدام کنند و از مشکلات حقوقی آتی پیشگیری نمایند.

تحریر ترکه چیست؟ (مفهوم، مبنای قانونی و اهداف)

تحریر ترکه یکی از فرآیندهای حقوقی مهم پس از فوت یک شخص است که هدف آن، شفاف سازی و تعیین دقیق وضعیت مالی متوفی است. این فرآیند به ویژه زمانی که وراث اطلاعات کافی درباره اموال و بدهی های متوفی ندارند یا میان آن ها اختلاف نظر وجود دارد، اهمیت پیدا می کند. مفهوم تحریر ترکه فراتر از یک فهرست برداری ساده است و جنبه های حقوقی متعددی را دربر می گیرد.

تعریف حقوقی و مبنای قانونی

تحریر ترکه به معنای تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است. مبنای قانونی این فرآیند در ماده 206 قانون امور حسبی به صراحت بیان شده است: مقصود از تحریر ترکه، تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است. این ماده نشان می دهد که تحریر ترکه صرفاً شامل لیست کردن اموال نیست، بلکه بررسی و شناسایی دقیق بدهی ها و مطالبات متوفی نیز جزء لاینفک آن است.

بر اساس قانون، در این فرآیند تمامی اموال منقول و غیرمنقول، وجوه نقد، اسناد، مطالبات و دیون متوفی مورد بررسی قرار گرفته و صورت برداری می شود. این صورت برداری با دقت و جزئیات انجام می شود تا هیچ ابهامی در خصوص دارایی ها و تعهدات باقی مانده از متوفی وجود نداشته باشد.

اهداف اصلی تحریر ترکه

تحریر ترکه با اهداف متعددی انجام می شود که اصلی ترین آن ها عبارت اند از:

1. شفاف سازی و تعیین دقیق اموال و بدهی ها: اصلی ترین هدف تحریر ترکه، مشخص کردن مقدار دقیق دارایی ها و تعهدات متوفی است. این کار به وراث کمک می کند تا با آگاهی کامل از حجم و نوع ترکه، تصمیمات لازم را اتخاذ کنند.
2. حفظ حقوق وراث و طلبکاران: با صورت برداری رسمی از ترکه، از هرگونه سوءاستفاده، حیف ومیل یا تصرف غیرمجاز در اموال متوفی پیشگیری می شود. این امر به ویژه برای وراث خردسال، غایب یا محجور و همچنین برای طلبکاران متوفی حائز اهمیت است.
3. جلوگیری از اختلافات احتمالی: در مواردی که وراث بر سر میزان اموال یا نحوه تقسیم آن اختلاف نظر دارند، تحریر ترکه می تواند با ارائه یک فهرست رسمی و تأییدشده از ترکه، مبنایی برای حل وفصل اختلافات و تقسیم عادلانه قرار گیرد.
4. تسهیل در فرآیند قبول یا رد ترکه: وراث می توانند پس از اطلاع دقیق از میزان دارایی ها و بدهی های متوفی، تصمیم بگیرند که ترکه را قبول کنند (با تمامی دیون و مطالبات) یا آن را رد کنند. تحریر ترکه این امکان را فراهم می کند که این تصمیم با آگاهی کامل اتخاذ شود.
5. آماده سازی برای تقسیم ترکه: پس از تحریر و کسر دیون، ترکه آماده تقسیم بین وراث می شود. تحریر ترکه یک گام مقدماتی مهم برای تقسیم ماترک است.

نکته مهم: لازم به ذکر است که تحریر ترکه، برخلاف انحصار وراثت که معمولاً برای انجام هرگونه اقدام حقوقی مربوط به ترکه الزامی است، همیشه اجباری نیست و در بسیاری از موارد به صورت اختیاری و با توافق وراث یا در صورت وجود شرایط خاص قانونی انجام می شود.

در چه مواردی تحریر ترکه الزامی است؟ (موارد اجباری و اختیاری)

تحریر ترکه، همان گونه که اشاره شد، در همه موارد الزامی نیست. با این حال، قانون گذار برای حمایت از حقوق برخی افراد و جلوگیری از تضییع اموال، مواردی را پیش بینی کرده که انجام تحریر ترکه در آن ها اجباری است. همچنین در شرایطی نیز، وراث یا سایر ذینفعان به صورت اختیاری و برای تأمین منافع خود، درخواست تحریر ترکه را مطرح می کنند.

موارد الزامی تحریر ترکه

مطابق قانون امور حسبی، تحریر ترکه در موارد زیر جنبه الزامی پیدا می کند:

1. وجود محجور یا غایب در بین وراث: اگر در میان وراث متوفی، فردی محجور (مانند صغیر، مجنون، یا سفیه که تحت قیمومت یا ولایت است) یا غایب مفقودالاثر وجود داشته باشد، برای حفظ حقوق آن ها، امین یا قیم موظف است درخواست تحریر ترکه را بدهد. این امر از تضییع حقوق این افراد در غیاب تصمیم گیری آگاهانه آن ها جلوگیری می کند.
2. عدم توافق وراث در قبول یا رد ترکه: در صورتی که وراث متوفی بر سر قبول یا رد ترکه با یکدیگر توافق نداشته باشند، تحریر ترکه می تواند راهکاری برای روشن شدن وضعیت ترکه و تصمیم گیری آگاهانه آن ها باشد. این اختلاف نظر معمولاً زمانی رخ می دهد که وراث از میزان دقیق دارایی ها و بدهی های متوفی بی اطلاع هستند.
3. متوفی تبعه خارجی باشد: اگر متوفی تبعه کشور خارجی باشد، به دلیل پیچیدگی های احتمالی در قوانین ارث بین المللی و لزوم اطلاع کنسولگری کشور متبوع، تحریر ترکه الزامی است. این امر به شفاف سازی وضعیت اموال و بدهی های متوفی در ایران کمک می کند.
4. درخواست مدیر ترکه یا دادستان: در برخی موارد خاص، مانند ترکه بدون وارث یا مواردی که دادستان به دلیل وجود منافع عمومی یا حمایت از اشخاص خاص ضرورت تحریر ترکه را تشخیص دهد، می تواند درخواست تحریر ترکه را به دادگاه ارائه کند.

موارد اختیاری تحریر ترکه

گذشته از موارد اجباری، وراث یا سایر ذینفعان ممکن است به دلایل زیر به صورت اختیاری اقدام به درخواست تحریر ترکه نمایند:

1. جلوگیری از سوءاستفاده یا حیف و میل اموال: اگر وراث نگران تصرفات غیرمجاز یا حیف و میل اموال متوفی توسط یکی از وراث یا اشخاص ثالث باشند، تحریر ترکه می تواند راهکاری برای صورت برداری رسمی و حفاظت از اموال باشد.
2. روشن شدن دقیق اموال و بدهی ها: در بسیاری از موارد، وراث از تمامی دارایی ها و به ویژه بدهی های متوفی اطلاع دقیق ندارند. تحریر ترکه به آن ها کمک می کند تا با یک فهرست دقیق، تصویری کامل از وضعیت مالی متوفی به دست آورند.
3. آماده سازی برای تقسیم ترکه: حتی در صورت توافق، برخی وراث ترجیح می دهند قبل از تقسیم، تحریر ترکه انجام شود تا مبنایی شفاف و مستند برای تقسیم عادلانه فراهم آید.
4. وقوع اختلافات احتمالی بین وراث: هرچند ممکن است در ابتدا اختلافی وجود نداشته باشد، اما پیش بینی بروز اختلافات در آینده، وراث را ترغیب به تحریر ترکه می کند.

در نهایت، تصمیم برای درخواست تحریر ترکه، حتی در موارد اختیاری، می تواند از بروز مشکلات حقوقی و مالی پیچیده در آینده جلوگیری کرده و فرآیند تقسیم ارث را تسهیل نماید.

تحریر ترکه نه تنها به شفافیت مالی کمک می کند، بلکه می تواند از تضییع حقوق افراد و بروز نزاع های خانوادگی جلوگیری کند.

چه کسانی حق درخواست تحریر ترکه را دارند؟

بر اساس قانون امور حسبی ایران، درخواست تحریر ترکه یک حق قانونی است که به اشخاص خاصی اعطا شده است. این اشخاص کسانی هستند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم با ترکه متوفی مرتبط بوده و منافع حقوقی آن ها در گرو تعیین تکلیف وضعیت ترکه است. ماده 207 قانون امور حسبی به صراحت به این موضوع پرداخته است.

اشخاص دارای حق درخواست تحریر ترکه

افرادی که می توانند درخواست تحریر ترکه را به دادگاه ارائه دهند، عبارت اند از:

1. وراث متوفی یا نماینده قانونی آن ها: هر یک از وراث متوفی، چه به تنهایی و چه به صورت جمعی، حق دارند درخواست تحریر ترکه را مطرح کنند. این حق شامل نماینده قانونی وراث (مانند وکیل) نیز می شود. این اقدام به ویژه زمانی مفید است که وراث از میزان دقیق اموال و بدهی ها بی اطلاع هستند یا می خواهند از حیف ومیل شدن احتمالی ترکه جلوگیری کنند.
2. وصی متوفی برای اداره اموال: در صورتی که متوفی در زمان حیات خود، شخصی را به عنوان وصی برای اداره اموال خود (قبل یا بعد از فوت) تعیین کرده باشد، آن وصی نیز حق دارد درخواست تحریر ترکه را بدهد. وظیفه وصی، اجرای وصایای متوفی و مدیریت ترکه بر اساس آن است.
3. امین یا قیم (در صورت وجود محجور یا غایب): همان طور که قبلاً ذکر شد، اگر در میان وراث، فرد محجور (مانند صغیر، مجنون، یا سفیه) یا غایب مفقودالاثری وجود داشته باشد، امین یا قیم او می تواند برای حفظ حقوق این اشخاص، درخواست تحریر ترکه را مطرح کند. این مورد از جمله موارد الزامی تحریر ترکه نیز محسوب می شود.
4. ذینفع در ترکه متوفی خارجی یا بدون وارث: در خصوص ترکه متوفیان خارجی، ذینفعان یا کنسول دولت متبوع آن ها می توانند درخواست تحریر ترکه را بدهند. همچنین، در مورد متوفیانی که وارثی ندارند، دادستان یا مدیر ترکه می تواند برای تعیین وضعیت اموال درخواست تحریر ترکه را مطرح کند. مواد 337، 338 و 339 قانون امور حسبی به این دو مورد تصریح دارند.

نکته مهم: تفاوت با مهروموم ترکه برای طلبکاران

لازم به ذکر است که برخلاف مهروموم ترکه که طلبکاران متوفی نیز حق درخواست آن را دارند، طلبکاران به تنهایی حق درخواست تحریر ترکه را ندارند. هدف از تحریر ترکه، شناسایی و فهرست برداری جامع برای وراث و ذینفعان اصلی است، در حالی که مهروموم ترکه اقدامی حفاظتی و فوری برای جلوگیری از دستبرد است که می تواند به درخواست طلبکاران نیز صورت گیرد.

تفاوت تحریر ترکه و مهروموم ترکه (تمایز و ارتباط)

در مباحث حقوقی مربوط به ارث، دو اصطلاح تحریر ترکه و مهروموم ترکه اغلب به اشتباه یکسان تلقی می شوند، در حالی که این دو فرآیند دارای اهداف، ماهیت و زمان انجام متفاوتی هستند. شناخت تمایز و ارتباط این دو، برای مدیریت صحیح امور ترکه ضروری است.

مهروموم ترکه چیست؟

مهروموم ترکه (Seal of Inheritance) اقدامی فوری و حفاظتی است که با هدف جلوگیری از هرگونه دستبرد، سوءاستفاده یا تصرف غیرمجاز در اموال متوفی، بلافاصله پس از فوت وی انجام می شود. در این فرآیند، مقامات قضایی (معمولاً شورای حل اختلاف) با حضور در محل، اقدام به پلمپ کردن اموال منقول و غیرمنقول متوفی می نمایند و صورت برداری اولیه از اموال را برای شناسایی انجام می دهند. هدف اصلی مهروموم، حفظ فیزیکی اموال تا زمان تعیین تکلیف نهایی آن ها است. این اقدام می تواند به درخواست هر یک از وراث، طلبکاران، وصی، یا قیم (در صورت وجود محجور) انجام شود.

ویژگی های مهروموم ترکه:

• هدف: حفاظت فوری و جلوگیری از دستبرد.
• ماهیت: اقدام حفاظتی و فیزیکی (پلمپ).
• زمان: معمولاً بلافاصله پس از فوت، و قبل از تحریر ترکه.
• متقاضیان: وراث، طلبکاران، وصی، قیم.

تحریر ترکه چیست؟

همان طور که پیش تر توضیح داده شد، تحریر ترکه (Inventory of Inheritance) اقدامی تشخیصی و فهرست برداری دقیق است که هدف آن، تعیین مقدار و اوصاف تمامی اموال (منقول و غیرمنقول)، مطالبات و دیون متوفی است. این فرآیند با دقت بیشتری انجام می شود و نیازمند بررسی اسناد و مدارک و گاهی کارشناسی است تا یک تصویر کامل و حقوقی از وضعیت مالی متوفی به دست آید.

ویژگی های تحریر ترکه:

• هدف: شناسایی دقیق و فهرست برداری از اموال و دیون.
• ماهیت: اقدام تشخیصی و صورت برداری حقوقی.
• زمان: معمولاً پس از صدور گواهی انحصار وراثت و پس از مهروموم (در صورت لزوم).
• متقاضیان: فقط وراث، وصی و قیم (نه طلبکاران).

ارتباط و تمایز این دو فرآیند

رابطه بین تحریر ترکه و مهروموم ترکه به شرح زیر است:

1. تقدم و تأخر: مهروموم ترکه غالباً قبل از تحریر ترکه انجام می شود. اگر مهروموم انجام شده باشد، می تواند به صورت برداری دقیق تر در مرحله تحریر کمک کند.
2. مکمل بودن: در مواردی که نگرانی از دستبرد وجود دارد و نیاز به فهرست برداری دقیق است، این دو فرآیند می توانند مکمل یکدیگر باشند. ابتدا مهروموم برای حفاظت و سپس تحریر برای شناسایی جامع.
3. اصل عدم تداخل: ماده 192 قانون امور حسبی بیان می کند که بعد از تحریر ترکه درخواست مهروموم پذیرفته نمی شود. این بدان معناست که اگر اموال متوفی به طور کامل تحریر و صورت برداری شده باشد، دیگر نیازی به مهروموم کردن آن ها نیست، زیرا هدف اصلی حفاظت (که جلوگیری از دستبرد از اموال ناشناخته است) از بین رفته است. همچنین، اگر در حین تحریر ترکه، درخواست مهروموم شود، فقط نسبت به آن قسمت از اموال که هنوز تحریر نشده اند، می توان مهروموم را انجام داد.

در نتیجه، مهروموم ترکه بیشتر جنبه حفاظتی و فوری دارد، در حالی که تحریر ترکه جنبه تشخیصی، تفصیلی و حقوقی داشته و برای روشن شدن وضعیت کلی ترکه پیش از تقسیم آن انجام می شود. این تمایز و ارتباط در تصمیم گیری وراث و اقدامات قانونی آتی بسیار حائز اهمیت است.

مراحل دادخواست تحریر ترکه (گام به گام)

درخواست تحریر ترکه، یک فرآیند حقوقی است که نیازمند طی کردن مراحل مشخصی در مراجع قضایی است. این مراحل به دلیل اهمیت قانونی و لزوم اطلاع رسانی به تمامی ذینفعان، با دقت و زمان بندی خاصی انجام می شوند. در ادامه، گام های اصلی دادخواست تحریر ترکه به صورت مرحله به مرحله تشریح می شود.

1. جمع آوری مدارک اولیه

اولین گام، آماده سازی تمامی مدارک لازم برای طرح دادخواست است. نقص در مدارک می تواند موجب طولانی شدن فرآیند یا رد دادخواست شود. مدارک مورد نیاز در بخش بعدی به تفصیل توضیح داده خواهد شد، اما به طور کلی شامل گواهی فوت، گواهی انحصار وراثت و مدارک هویتی وراث است.

2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از جمع آوری مدارک، متقاضی یا وکیل قانونی او باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست تحریر ترکه را تنظیم و ثبت نماید. دادخواست باید شامل اطلاعات دقیق خواهان (متقاضی) و خواندگان (سایر وراث و ذینفعان) و همچنین شرح مختصری از خواسته و دلایل آن باشد.

3. ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف

صلاحیت رسیدگی به درخواست تحریر ترکه در حال حاضر با شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است. پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی، پرونده به شورای حل اختلاف صالح ارجاع داده می شود.

4. صدور قرار تحریر ترکه

پس از بررسی اولیه دادخواست و احراز شرایط قانونی، شورای حل اختلاف (یا دادگاه صالح) اقدام به صدور قرار تحریر ترکه می نماید. این قرار به معنای تصمیم اولیه دادگاه برای آغاز فرآیند تحریر ترکه است و نشان دهنده موافقت دادگاه با درخواست متقاضی برای صورت برداری از ترکه است.

5. نشر آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار

یکی از مراحل بسیار مهم و زمان بر در فرآیند تحریر ترکه، نشر آگهی است. دادگاه موظف است این قرار را در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار آگهی کند. هدف از این آگهی، اطلاع رسانی به کلیه ذینفعان (شامل وراث، طلبکاران و بدهکاران متوفی) است تا در روز و ساعت مقرر برای تشکیل جلسه تحریر ترکه حاضر شوند. معمولاً این آگهی بین 1 تا 3 ماه قبل از تاریخ جلسه تحریر ترکه منتشر می شود تا فرصت کافی برای اطلاع رسانی و حضور فراهم باشد.

6. تشکیل جلسه تحریر ترکه

در تاریخ و ساعت مقرر در آگهی، جلسه تحریر ترکه در محل تعیین شده توسط دادگاه (معمولاً در محل شورای حل اختلاف یا گاهی در محل نگهداری اموال) برگزار می شود. در این جلسه:

• حضور متقاضیان، وراث و ذینفعان: تمامی اشخاص ذینفع که در آگهی دعوت شده اند، می توانند در این جلسه حاضر شوند. عدم حضور برخی از وراث مانع ادامه فرآیند نیست، مشروط بر اینکه ابلاغ قانونی به آن ها صورت گرفته باشد.
• تعیین کارشناس/بازرس: در صورت لزوم، دادگاه می تواند کارشناس رسمی دادگستری یا بازرس تعیین کند تا در صورت برداری و ارزیابی اموال متوفی کمک کند.
• صورت برداری از اموال منقول و غیرمنقول: در این مرحله، تمامی اموال متوفی اعم از منقول (مانند پول نقد، طلا، سهام، خودرو، لوازم منزل) و غیرمنقول (مانند املاک و مستغلات)، وجوه نقد، اسناد، مطالبات و دیون متوفی به دقت شناسایی، توصیف و فهرست برداری می شوند.
• تنظیم صورتجلسه تحریر ترکه (ماده 216 قانون امور حسبی): پس از اتمام صورت برداری، یک صورتجلسه رسمی و مفصل تنظیم می شود. طبق ماده 216 قانون امور حسبی، این صورتجلسه باید شامل جزئیاتی مانند نام و سمت متصدی تحریر ترکه، نام و مشخصات حاضرین، محل تحریر، اظهارات اشخاص راجع به دارایی ها و بدهی ها، و مشخصات کسی که اسناد و اموال به او داده می شود، باشد.

7. صدور قرار نهایی تحریر ترکه

پس از تشکیل جلسه و تنظیم صورتجلسه، شورای حل اختلاف قرار نهایی تحریر ترکه را صادر می کند. این قرار شامل فهرست کامل و رسمی تمامی اموال، مطالبات و دیون متوفی است که پس از این مرحله، مبنای هرگونه اقدام بعدی مانند قبول یا رد ترکه توسط وراث و تقسیم آن قرار می گیرد.

این فرآیند، با دقت و رعایت جزئیات قانونی، اطمینان از شفافیت و عدالت در مدیریت ترکه را فراهم می آورد و از بروز مشکلات و اختلافات در آینده پیشگیری می کند.

مدارک لازم برای درخواست تحریر ترکه

تهیه و ارائه مدارک کامل و صحیح، از مهم ترین گام ها در فرآیند درخواست تحریر ترکه است. نقص در هر یک از این مدارک می تواند موجب تأخیر در رسیدگی یا حتی رد دادخواست شود. لذا، متقاضی یا وکیل وی باید با دقت و آگاهی کامل، نسبت به جمع آوری آن ها اقدام کند.

مدارک اصلی و ضروری

1. گواهی فوت متوفی: این مدرک اصلی ترین سند برای اثبات فوت شخص است و از اداره ثبت احوال صادر می شود. بدون این گواهی، هیچ اقدامی در خصوص ترکه قابل انجام نیست.
2. گواهی انحصار وراثت (اجباری و پیش نیاز): گواهی انحصار وراثت، سندی است که تعداد وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک را مشخص می کند. دریافت این گواهی پیش نیاز درخواست تحریر ترکه است، زیرا بدون شناسایی وراث، نمی توان ذینفعان را برای تحریر ترکه تعیین کرد و دادخواست بدون آن قابل پذیرش نخواهد بود. این گواهی نیز پس از طی مراحل قانونی در شورای حل اختلاف صادر می شود.
3. شناسنامه وراث و متقاضی: ارائه تصویر برابر با اصل شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث قانونی و همچنین شناسنامه و کارت ملی متقاضی (خواهان) ضروری است.
4. لیست و اطلاعات اولیه اموال و دارایی های متوفی (در صورت اطلاع): هرچند هدف تحریر ترکه شناسایی دقیق اموال است، اما متقاضی باید هرگونه اطلاعات اولیه ای که از اموال و دارایی های متوفی دارد (مانند آدرس املاک، شماره حساب های بانکی، مشخصات خودرو، سهام و…) را در قالب یک لیست اولیه به دادگاه ارائه دهد. این اطلاعات به کارشناس تحریر ترکه در صورت برداری کمک می کند.
5. وکالت نامه (در صورت وجود وکیل): اگر متقاضی از طریق وکیل اقدام می کند، ارائه وکالت نامه رسمی که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد، الزامی است.

سایر مدارک و اطلاعات تکمیلی (در صورت وجود)

علاوه بر مدارک اصلی، ارائه اطلاعات و مستندات زیر می تواند به فرآیند تحریر ترکه سرعت بخشد و دقت آن را افزایش دهد:

• اسناد مالکیت اموال غیرمنقول: کپی سند مالکیت املاک، آپارتمان ها، زمین ها و هرگونه مال غیرمنقول دیگر.
• مدارک مربوط به اموال منقول: اسناد مربوط به خودرو (کارت ماشین، سند سبز)، اوراق سهام و اوراق بهادار، مدارک حساب های بانکی و سپرده ها.
• مدارک مربوط به مطالبات و بدهی ها: هرگونه سند، قرارداد یا مدرکی که وجود مطالبه متوفی از دیگران (مانند چک، سفته) یا بدهی متوفی به اشخاص ثالث (مانند فاکتورها، قراردادها، رسیدهای بانکی وام) را اثبات کند.
• وصیت نامه (در صورت وجود): اگر متوفی وصیت نامه ای از خود برجای گذاشته است، ارائه آن برای تعیین تکلیف وصایا ضروری است.

جمع آوری دقیق این مدارک و ارائه آن ها به همراه دادخواست، گامی اساسی برای پیشبرد موفقیت آمیز فرآیند تحریر ترکه است. در صورت نیاز، مشورت با وکیل متخصص در امور ارث می تواند در این زمینه بسیار یاری رسان باشد.

صلاحیت رسیدگی به درخواست تحریر ترکه

یکی از اصول مهم در حقوق، تعیین مرجع صالح برای رسیدگی به هر دعوا یا درخواست حقوقی است. در خصوص درخواست تحریر ترکه نیز، قانون گذار مرجع خاصی را تعیین کرده است تا از سرگردانی متقاضیان جلوگیری شود و فرآیند رسیدگی با نظم و دقت انجام گیرد.

شورای حل اختلاف، مرجع صالح

بر اساس قوانین جاری ایران، صلاحیت رسیدگی به درخواست تحریر ترکه بر عهده شورای حل اختلاف است. اما نکته مهم، تعیین شورای حل اختلافِ صالح از نظر مکانی است.

• شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی: اصل بر این است که درخواست تحریر ترکه باید به شورای حل اختلافی ارائه شود که متوفی در آخرین دوره حیات خود، در آن حوزه اقامت داشته است. اقامتگاه قانونی، محلی است که شخص مرکز مهم امور خود را در آنجا قرار داده است.
• شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت در ایران: در مواردی که اقامتگاه متوفی در ایران معلوم نباشد یا متوفی در ایران اقامتگاه قانونی نداشته باشد، صلاحیت رسیدگی به شورای حل اختلافی است که متوفی در آخرین دوره سکونت خود در ایران، در حوزه آن شورا سکونت داشته است.
• شورای حل اختلاف محل وقوع عمده اموال: اگر متوفی نه اقامتگاه معلومی در ایران داشته باشد و نه آخرین محل سکونت وی در ایران مشخص باشد، در این صورت شورای حل اختلافی که عمده اموال غیرمنقول متوفی در حوزه آن واقع شده است، صلاحیت رسیدگی به درخواست تحریر ترکه را خواهد داشت.

نکته مهم: حتی اگر اموال یا وراث متوفی در حوزه قضایی دیگری باشند، اصل بر صلاحیت شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است و دادخواست باید به آنجا ارائه شود. این اصل به منظور ایجاد تمرکز در رسیدگی به امور ترکه و جلوگیری از پراکندگی پرونده ها در مراجع مختلف قضایی وضع شده است.

بنابراین، قبل از طرح دادخواست تحریر ترکه، شناسایی دقیق آخرین اقامتگاه یا محل سکونت متوفی از اهمیت بالایی برخوردار است تا دادخواست به مرجع صالح ارائه شود و از اتلاف وقت و هزینه های اضافی جلوگیری گردد.

نمونه دادخواست تحریر ترکه (متن کامل و نکات کلیدی)

تنظیم صحیح دادخواست تحریر ترکه، گام اولیه و بسیار مهم در این فرآیند حقوقی است. یک دادخواست دقیق و کامل، به تسریع رسیدگی و جلوگیری از ایرادات احتمالی کمک می کند. در ادامه، یک نمونه دادخواست تحریر ترکه به همراه نکات کلیدی برای تکمیل آن ارائه می شود.

ساختار کلی دادخواست تحریر ترکه

دادخواست تحریر ترکه معمولاً از اجزای زیر تشکیل می شود:

1. مشخصات خواهان: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد، شغل، نشانی و تابعیت فرد متقاضی (یکی از وراث یا وکیل او).
2. مشخصات خواندگان: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد، شغل، نشانی و تابعیت تمامی سایر وراث متوفی. ذکر دقیق اطلاعات و آدرس خواندگان برای ابلاغ صحیح ضروری است.
3. خواسته: تقاضای صدور قرار تحریر ترکه مرحوم/مرحومه [نام و نام خانوادگی متوفی].
4. دلایل و منضمات: فهرست مدارکی که به همراه دادخواست ارائه می شود.
5. شرح دادخواست: متن اصلی درخواست که در آن ضرورت تحریر ترکه توضیح داده می شود.

نمونه دادخواست تحریر ترکه

بسمه تعالی
ریاست محترم شورای حل اختلاف (نام حوزه قضایی مربوطه)

موضوع: دادخواست تحریر ترکه

خواهان:
  نام و نام خانوادگی: .........................
  نام پدر: .........................
  کد ملی: .........................
  نشانی: ..........................................................................

خواندگان:
  1. نام و نام خانوادگی: ......................... (همسر/فرزند/پدر/مادر متوفی)
     نام پدر: .........................
     کد ملی: .........................
     نشانی: ..........................................................................
  2. نام و نام خانوادگی: ......................... (همسر/فرزند/پدر/مادر متوفی)
     نام پدر: .........................
     کد ملی: .........................
     نشانی: ..........................................................................
  (مشخصات تمامی سایر وراث باید به همین ترتیب ذکر شود)

خواسته:
  تقاضای صدور قرار تحریر ترکه مرحوم/مرحومه: (نام و نام خانوادگی متوفی)

دلایل و منضمات:
  1. تصویر مصدق (برابر با اصل) گواهی فوت مرحوم/مرحومه (نام و نام خانوادگی متوفی)
  2. تصویر مصدق (برابر با اصل) گواهی انحصار وراثت شماره ............. مورخ ............. صادره از شورای حل اختلاف .............
  3. تصویر مصدق (برابر با اصل) شناسنامه و کارت ملی خواهان و خواندگان
  4. (در صورت اطلاع) لیست اولیه اموال و دارایی های متوفی
  5. (در صورت وجود وکیل) وکالت نامه رسمی

شرح دادخواست:
  با احترام، به استحضار عالی می رساند؛
  مرحوم/مرحومه (نام و نام خانوادگی متوفی)، به شماره ملی ............. و به تاریخ فوت .............، مطابق با گواهی فوت و گواهی انحصار وراثت پیوست، دارفانی را وداع گفته اند. اینجانب خواهان به همراه خواندگان محترم، وراث قانونی آن مرحوم/مرحومه می باشیم.
  با عنایت به اینکه جهت حفظ حقوق تمامی وراث و نیز طلبکاران و بدهکاران احتمالی و همچنین تعیین دقیق میزان دارایی ها و تعهدات متوفی، لازم است تا ترکه آن مرحوم/مرحومه صورت برداری و تحریر شود و بیم آن می رود که بدون اقدام قانونی، اموال مورد حیف و میل قرار گرفته یا وضعیت دقیق دیون و مطالبات مشخص نگردد، بدین وسیله تقاضای صدور قرار تحریر ترکه را از محضر محترم آن شورا استدعا دارم.
  خواهشمند است پس از انجام تشریفات قانونی، با صدور قرار تحریر ترکه و تشکیل جلسه صورت برداری، اقدامات لازم مبذول فرمایید.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل)
امضا
تاریخ: .............

نکات مهم در تکمیل دادخواست

• دقت در مشخصات: تمامی مشخصات خواهان و خواندگان باید کاملاً دقیق و مطابق با مدارک شناسایی باشد.
• تکمیل گواهی انحصار وراثت: قبل از طرح دادخواست تحریر ترکه، حتماً باید گواهی انحصار وراثت را اخذ کرده باشید و اطلاعات آن را در دادخواست ذکر کنید، زیرا تحریر ترکه بدون آن ممکن نیست.
• فهرست اموال: در بخش دلایل و منضمات، می توانید یک لیست اولیه از اموال و دارایی های شناخته شده متوفی را ضمیمه کنید تا کارشناس تحریر ترکه راهنمایی شود.
• آدرس دقیق: ارائه آدرس دقیق و کامل تمامی خواندگان برای ابلاغ صحیح اخطاریه ها ضروری است.
• عدم تکرار عنوان مقاله: از تکرار عبارت درخواست تحریر ترکه چیست در ابتدای بندها یا توضیحات دادخواست خودداری کنید و بر حسب نیاز متن را روان بنویسید.

نمونه قرار تحریر ترکه (توضیح ماهیت قرار قضایی)

پس از بررسی دادخواست تحریر ترکه و انجام مراحل قانونی از جمله نشر آگهی، شورای حل اختلاف تصمیم خود را در قالب یک قرار صادر می کند. درک ماهیت قرار قضایی و تفاوت آن با حکم در حقوق، برای وراث و ذینفعان حائز اهمیت است.

تفاوت حکم و قرار در حقوق

• حکم: رأیی است که دادگاه در ماهیت دعوا و به طور قطعی صادر می کند و منجر به پایان یافتن رسیدگی در آن مرحله می شود. حکم، فصل الخصومه است و تکلیف نهایی دعوا را مشخص می کند؛ مانند حکم بر محکومیت یا برائت یک فرد.
• قرار: تصمیمی است که دادگاه یا مقام قضایی در جریان رسیدگی به پرونده، نه در ماهیت اصلی دعوا، بلکه در خصوص امور شکلی یا مقدماتی صادر می کند. قرارها معمولاً جنبه موقتی یا تکمیلی دارند و راه را برای ادامه رسیدگی به دعوا یا اجرای امری قانونی هموار می سازند. برای مثال، قرار تأمین خواسته، قرار اناطه، یا قرار تحریر ترکه.

تحریر ترکه با توجه به توضیحات گفته شده در این مقاله در واقع یک قرار است، زیرا ماهیت آن، اقدام برای صورت برداری و تعیین وضعیت اموال متوفی است و نه حل وفصل ماهوی یک اختلاف. این قرار، زمینه ساز اقدامات بعدی مانند تقسیم ترکه خواهد بود.

نمونه قرار تحریر ترکه

در ادامه، یک نمونه کلی از قرار تحریر ترکه که توسط شورای حل اختلاف صادر می شود، ارائه شده است:

بسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
شورای حل اختلاف (نام حوزه قضایی)
شماره پرونده: .............
تاریخ صدور: .............
شماره قرار: .............

قرار تحریر ترکه

درخصوص درخواست آقای/خانم ............. فرزند ............. با شماره شناسنامه ............. صادره از ............. به نشانی .............، مبنی بر تحریر ترکه متوفی مرحوم/مرحومه ............. فرزند ............. به شماره ملی ............. که در تاریخ ............. فوت شده است؛
دادگاه (شورای حل اختلاف) با بررسی اوراق و محتویات پرونده و احراز سمت متقاضی بر اساس گواهی فوت و گواهی انحصار وراثت پیوست و به استناد ماده 210 قانون امور حسبی، قرار تحریر ترکه متوفی مذکور را صادر و اعلام می نماید.

مقرر است دفتر:
  1. نوبتی برای اجرای قرار تحریر ترکه در تاریخ ............. ساعت ............. در محل ............. (آدرس مشخص شود) تعیین و نسبت به نشر آگهی مربوطه در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار اقدام نماید.
  2. در تعیین نوبت و انتشار آگهی دقت شود که فاصله زمانی بین تاریخ نشر آگهی و روز اجرای قرار نباید کمتر از یک ماه و بیشتر از سه ماه باشد.
  3. از کلیه ورثه یا نماینده قانونی آنها، بستانکاران و مدیونین به متوفی و هر کس حقی به ترکه دارد، از طریق نشر آگهی دعوت شود تا در روز و ساعت معین، برای تحریر ترکه در دادگاه (شورای حل اختلاف) حاضر شوند.
  4. ضمناً، کلیه ورثه و اشخاص ذینفع که در حوزه این دادگاه (شورای حل اختلاف) اقامت دارند و نشانی آنها در پرونده منعکس است، برای حضور در دادگاه، اخطاریه جداگانه ارسال شود.

این قرار قطعی و غیرقابل اعتراض است.

رئیس/عضو شورای حل اختلاف (نام حوزه قضایی)
(امضاء و مهر)

شرح اجزای قرار و مفاد آن

• مشخصات پرونده و تاریخ: شامل شماره پرونده، تاریخ صدور و شماره قرار که برای پیگیری های بعدی ضروری است.
• مشخصات متقاضی و متوفی: اطلاعات کامل متقاضی و متوفی برای شناسایی دقیق پرونده.
• مبنای قانونی: استناد به مواد قانونی مربوطه (مانند ماده 210 قانون امور حسبی) که به قرار مشروعیت می بخشد.
• دستورات دفتر: مهم ترین بخش قرار که شامل دستورات عملی برای اجرای تحریر ترکه است، از جمله تعیین وقت، نشر آگهی و ارسال اخطاریه.
• مهلت نشر آگهی: قانون گذار فاصله زمانی مشخصی (1 تا 3 ماه) را برای نشر آگهی تعیین کرده تا تمامی ذینفعان فرصت کافی برای اطلاع و حضور داشته باشند.
• قطعی بودن قرار: معمولاً قرار تحریر ترکه جزو قرارهای قطعی و غیرقابل اعتراض است، اما محتوای تحریر شده ممکن است قابل اعتراض باشد.

صدور این قرار، نقطه عطفی در فرآیند تحریر ترکه است که راه را برای صورت برداری و تعیین تکلیف نهایی اموال متوفی هموار می کند.

آثار و پیامدهای تحریر ترکه

تحریر ترکه صرفاً یک فرآیند اداری یا حقوقی بدون پیامد نیست؛ بلکه دارای آثار و نتایج حقوقی مهمی است که بر وضعیت وراث، طلبکاران و مدیریت کلی ترکه تأثیرگذار است. شناخت این آثار به ذینفعان کمک می کند تا با دید بازتری در خصوص درخواست تحریر ترکه تصمیم گیری کنند.

1. شفافیت کامل در خصوص اموال و دیون

اصلی ترین و مهم ترین پیامد تحریر ترکه، ایجاد شفافیت مطلق در مورد تمامی دارایی ها و تعهدات متوفی است. یک صورت جلسه تحریر ترکه شامل فهرستی جامع و رسمی از:

• اموال منقول (مانند وجوه نقد، اسناد، طلا، خودرو، سهام).
• اموال غیرمنقول (مانند زمین، ساختمان، مغازه).
• مطالبات متوفی از اشخاص ثالث.
• بدهی ها و دیون متوفی به اشخاص ثالث.

این شفافیت، ابهامات را برطرف کرده و مبنایی مستند برای تصمیم گیری های آتی فراهم می آورد.

2. جلوگیری از تصرفات غیرمجاز در مدت تحریر

از زمان صدور قرار تحریر ترکه و تا پایان فرآیند صورت برداری، هیچ یک از وراث حق ندارند در اموال متوفی تصرفی انجام دهند، مگر با اجازه دادگاه. این ممنوعیت، از حیف ومیل شدن اموال، سرقت، یا انتقال غیرقانونی آن ها جلوگیری کرده و حقوق تمامی وراث و ذینفعان را حفظ می کند.

3. تسهیل در فرآیند قبول یا رد ترکه توسط وراث

وراث پس از اطلاع دقیق از میزان دارایی ها و بدهی های متوفی از طریق صورتجلسه تحریر ترکه، می توانند با آگاهی کامل تصمیم بگیرند که ترکه را قبول کنند یا آن را رد نمایند. این آگاهی کامل، از پذیرش ترکه پر از بدهی که به ضرر وراث است، جلوگیری می کند یا به آن ها اجازه می دهد با اطمینان خاطر، ترکه مثبت را قبول کنند. قانون گذار مهلت مشخصی را برای قبول یا رد ترکه پس از تحریر تعیین کرده است (معمولاً یک ماه از تاریخ اطلاع از تحریر).

4. مقدمه ای برای تقسیم عادلانه ترکه

تحریر ترکه، گام اساسی و مقدماتی برای تقسیم عادلانه ماترک است. پس از مشخص شدن دقیق اموال و کسر بدهی ها، وراث می توانند:

• به صورت توافقی: با رضایت تمامی وراث، اقدام به تقسیم اموال نمایند.
• از طریق دادخواست تقسیم ترکه: در صورت عدم توافق، هر یک از وراث می توانند دادخواست تقسیم ترکه را به دادگاه ارائه دهند. صورتجلسه تحریر ترکه، مبنای اصلی دادگاه برای تصمیم گیری در مورد تقسیم خواهد بود.

این فرآیند، از بروز اختلافات طولانی مدت و نزاع های خانوادگی در آینده جلوگیری می کند و به هر یک از وراث این اطمینان را می دهد که سهم قانونی آن ها بر اساس مستندات و بدون ابهام تعیین شده است.

اعتراض به تحریر ترکه

فرآیند تحریر ترکه با وجود دقت و نظارت قضایی، ممکن است با خطاهایی همراه باشد یا برخی از ذینفعان به نتایج آن اعتراض داشته باشند. قانون گذار این حق را برای ذینفعان قائل شده است که در صورت مشاهده موارد خلاف واقع یا نقص، به قرار تحریر ترکه اعتراض کنند.

چه کسانی می توانند اعتراض کنند؟

هر شخصی که به نوعی در ترکه متوفی ذینفع باشد و خود را از نتایج تحریر ترکه متضرر بداند، می تواند به آن اعتراض کند. این افراد عمدتاً شامل:

• وراث: هر یک از وراث که احساس کند اموالی از قلم افتاده یا بیش از حد برآورد شده، یا بدهی هایی به اشتباه در فهرست آمده است.
• طلبکاران یا بدهکاران متوفی: اگر طلبکاران معتقد باشند مطالبات آن ها در صورتجلسه به درستی درج نشده، یا بدهکاران متوفی به میزان بدهی خود اعتراض داشته باشند.
• وصی یا قیم: در صورت وجود وصی یا قیم، آن ها نیز می توانند برای حفظ حقوق موکلین خود اعتراض نمایند.

مهلت و نحوه اعتراض

مهلت اعتراض به قرار تحریر ترکه (یا دقیق تر، به صورت جلسه تحریر ترکه) معمولاً 20 روز پس از تاریخ صدور قرار نهایی تحریر ترکه است. این مهلت از تاریخ اطلاع معترض از قرار محاسبه می شود. برای اعتراض، فرد ذینفع باید با ارائه دادخواست اعتراض به تحریر ترکه به دادگاه حقوقی همان حوزه قضایی (و نه شورای حل اختلاف که قرار را صادر کرده است)، اقدام کند.

در دادخواست اعتراض، باید موارد زیر ذکر شود:

• مشخصات معترض (خواهان) و طرفین دعوا (خواندگان، که معمولاً سایر وراث و متقاضی تحریر هستند).
• دلایل اعتراض (مانند از قلم افتادن اموال، اشتباه در ارزیابی، درج نادرست بدهی ها).
• مدارک و مستندات اثبات کننده اعتراض (مانند اسناد مالکیت، فاکتورها، گواهی فوت و انحصار وراثت).

مرجع رسیدگی و نقش کارشناسی

مرجع رسیدگی به اعتراض، دادگاه حقوقی (نه شورای حل اختلاف) همان حوزه قضایی است. دادگاه پس از دریافت دادخواست اعتراض و بررسی دلایل و مستندات، می تواند دستور تحقیقات بیشتر یا ارجاع پرونده به کارشناسی رسمی دادگستری را صادر کند.

کارشناس منتخب، وظیفه دارد تمامی دارایی ها و اموال فرد فوت شده را مجدداً با آخرین قیمت های بازار بررسی و تعیین قیمت کند. این کار به دادگاه کمک می کند تا صحت اعتراض را سنجیده و در صورت لزوم، دستور اصلاح صورتجلسه تحریر ترکه را صادر نماید. رأی دادگاه در خصوص اعتراض به تحریر ترکه، نهایی و قابل تجدیدنظر است.

حق اعتراض به تحریر ترکه، تضمینی است برای اجرای عدالت و اطمینان از صحت و دقت در صورت برداری اموال متوفی و حفظ حقوق تمامی ذینفعان.

نکات مهم و راهنمایی های کاربردی در خصوص تحریر ترکه

فرآیند تحریر ترکه، با وجود مشخص بودن مراحل قانونی، دارای جزئیات و نکات کاربردی است که توجه به آن ها می تواند به وراث و ذینفعان در مدیریت بهتر پرونده کمک کند. در این بخش به برخی از مهم ترین این نکات و پاسخ به پرسش های متداول می پردازیم.

هزینه تحریر ترکه چقدر است؟

هزینه دادخواست تحریر ترکه معمولاً از نوع دعاوی غیرمالی محسوب می شود، بنابراین هزینه دادرسی آن نسبت به دعاوی مالی بسیار کمتر است. در حال حاضر، این هزینه مبلغ ثابتی است که بسته به تعرفه های سالانه قضایی تعیین می شود و معمولاً کمتر از 500 هزار تومان است. علاوه بر هزینه دادرسی، ممکن است هزینه های دیگری مانند هزینه نشر آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار و در صورت لزوم، حق الزحمه کارشناس رسمی دادگستری نیز به آن اضافه شود. این هزینه ها بسته به پیچیدگی پرونده و تعداد کارشناسی های مورد نیاز، متغیر خواهد بود.

مدت زمان تحریر ترکه چقدر است؟

تعیین یک مدت زمان دقیق برای تحریر ترکه دشوار است، زیرا این فرآیند به عوامل مختلفی بستگی دارد. عواملی مانند پیچیدگی پرونده (تعداد و نوع اموال، میزان بدهی ها)، همکاری وراث، سرعت عمل مرجع قضایی و زمان مورد نیاز برای نشر آگهی (که بین 1 تا 3 ماه است) در تعیین این مدت زمان مؤثر هستند. به طور کلی، یک پرونده تحریر ترکه می تواند از 2 تا 3 ماه تا حتی بیشتر به طول انجامد. هرچه اطلاعات اولیه و مدارک کامل تر باشد و وراث همکاری بیشتری داشته باشند، این فرآیند سریع تر طی خواهد شد.

عدم حضور در جلسه تحریر ترکه چه عواقبی دارد؟

حضور در جلسه تحریر ترکه برای وراث و ذینفعان، اختیاری است. به این معنا که اگر به همه ذینفعان، ابلاغ قانونی (چه از طریق روزنامه و چه به صورت اخطاریه شخصی) صورت گرفته باشد، عدم حضور برخی از آن ها مانع رسیدگی و ادامه فرآیند تحریر ترکه نخواهد بود. دادگاه با حضور اشخاص حاضر و با تکیه بر مدارک و اطلاعات موجود، اقدام به صورت برداری و تنظیم صورتجلسه خواهد کرد. با این حال، عدم حضور می تواند به معنای از دست دادن فرصت ارائه اطلاعات، بیان اعتراضات یا نظارت بر صحت صورت برداری باشد که ممکن است در آینده مشکلاتی را ایجاد کند.

آیا بدون گواهی انحصار وراثت می توان تحریر ترکه کرد؟

خیر، گواهی انحصار وراثت، پیش نیاز اصلی و اجباری برای درخواست تحریر ترکه است. قبل از هرگونه اقدام برای تحریر ترکه، باید گواهی انحصار وراثت را دریافت کرده باشید. این گواهی مشخص می کند چه کسانی وراث قانونی متوفی هستند و چه سهمی از ارث می برند. بدون این سند، دادگاه نمی تواند ذینفعان ترکه را شناسایی و به دادخواست تحریر ترکه رسیدگی کند.

پس از تحریر ترکه چه باید کرد؟

پس از صدور قرار نهایی تحریر ترکه و صورت برداری کامل از اموال و دیون، وراث دو راه پیش رو دارند:

1. تقسیم توافقی ترکه: در صورت توافق تمامی وراث، می توانند به صورت توافقی و با تنظیم یک تقسیم نامه رسمی (در دفاتر اسناد رسمی) یا عادی (با امضای تمامی وراث)، اموال را بین خود تقسیم کنند.
2. دادخواست تقسیم ترکه: اگر وراث بر سر نحوه تقسیم ترکه به توافق نرسند، هر یک از آن ها می تواند دادخواست تقسیم ترکه را به دادگاه ارائه دهد. در این حالت، دادگاه بر اساس صورتجلسه تحریر ترکه و با رعایت سهم الارث قانونی هر یک از وراث، اقدام به تقسیم اموال خواهد کرد.

تحریر ترکه اموال خاص (اموال بدون سند، زمین کشاورزی، سهام و…)

تحریر ترکه تنها محدود به اموال با سند رسمی نیست و شامل تمامی دارایی های متوفی می شود:

• اموال بدون سند: در مورد اموالی که سند رسمی ندارند (مانند املاک قولنامه ای یا برخی اموال منقول)، تحریر ترکه با ذکر جزئیات و اوصاف آن ها انجام می شود. در مورد املاک قولنامه ای، وراث ممکن است ابتدا نیاز به طرح دعوای اثبات مالکیت یا الزام به تنظیم سند رسمی داشته باشند.
• زمین کشاورزی: زمین های کشاورزی نیز جزو اموال غیرمنقول محسوب شده و در صورتجلسه تحریر ترکه با ذکر مساحت، موقعیت و اوصاف دیگر درج می شوند. در صورت غیرقابل افراز بودن، ممکن است دستور فروش صادر شود.
• سهام و اوراق بهادار: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار، دادگاه می تواند از سازمان بورس و اوراق بهادار یا اداره ثبت شرکت ها استعلام بگیرد.
• حساب های بانکی: با دستور قضایی، از بانک ها برای شناسایی حساب های متوفی و موجودی آن ها استعلام گرفته می شود.

تیم حقوقی متخصص می تواند در شناسایی و صورت برداری این گونه اموال پیچیده، وراث را یاری کند.

قبول یا رد ترکه پس از تحریر: شرایط و مهلت

پس از انجام تحریر ترکه، وراث می توانند ترکه را قبول یا رد کنند:

• قبول ترکه: به معنای پذیرش تمامی دارایی ها و بدهی های متوفی است. اگر وراث ترکه را قبول کنند، مسئول پرداخت بدهی ها تا سقف اموال متوفی خواهند بود.
• رد ترکه: به معنای عدم پذیرش هیچ گونه از دارایی ها و بدهی های متوفی است. در این صورت، وراث از ترکه هیچ ارثی نخواهند برد و مسئولیتی در قبال بدهی ها نیز نخواهند داشت.

مهلت رد ترکه معمولاً یک ماه از تاریخ فوت است، اما در صورتی که تحریر ترکه انجام شده باشد، این مهلت از تاریخ اطلاع وراث از صورتجلسه تحریر ترکه محاسبه می شود.

نقش وکیل متخصص در تحریر ترکه

مواجهه با فرآیندهای حقوقی مربوط به ارث و ترکه، به ویژه تحریر ترکه، می تواند برای بسیاری از افراد، به دلیل پیچیدگی های قانونی، زمان بر بودن و درگیری های عاطفی، بسیار دشوار باشد. در چنین شرایطی، بهره مندی از خدمات یک وکیل متخصص در امور ارث و حسبی، نه تنها می تواند فرآیند را تسهیل کند، بلکه از بروز اشتباهات پرهزینه و طولانی شدن روند دادرسی نیز جلوگیری می نماید.

مزایای بهره مندی از وکیل متخصص

1. مشاوره حقوقی تخصصی: وکیل متخصص با دانش عمیق خود در قوانین ارث، امور حسبی و رویه قضایی، می تواند بهترین راهکارها را متناسب با شرایط خاص پرونده ارائه دهد. این مشاوره ها شامل ارزیابی اولیه ترکه، بررسی موارد اجباری یا اختیاری تحریر، و پیش بینی چالش های احتمالی است.
2. تنظیم دقیق دادخواست و مدارک: وکیل می تواند دادخواست تحریر ترکه را به صورت کاملاً صحیح و مطابق با اصول قانونی تنظیم کند. همچنین در جمع آوری و آماده سازی تمامی مدارک لازم (از جمله گواهی فوت، انحصار وراثت، اسناد اموال و بدهی ها) راهنمایی و کمک می کند. این دقت در تنظیم مدارک، از نقص پرونده و تأخیر در رسیدگی جلوگیری می کند.
3. پیگیری مراحل قضایی و حضور در جلسات: فرآیند تحریر ترکه شامل مراحل متعددی از جمله ثبت دادخواست، پیگیری در شورای حل اختلاف، نشر آگهی و حضور در جلسه صورت برداری است. وکیل می تواند تمامی این مراحل را به نیابت از موکل پیگیری کند و نیازی به حضور مستقیم موکل در دادگاه یا جلسات نیست.
4. دفاع از حقوق موکل در صورت بروز اختلاف: اگر در طول فرآیند تحریر ترکه، اختلافات حقوقی بین وراث یا با طلبکاران و بدهکاران پیش آید، وکیل متخصص می تواند از حقوق موکل خود دفاع کرده و با ارائه استدلال های قانونی و مستندات، از تضییع حقوق او جلوگیری کند. این شامل دفاع در برابر اعتراضات احتمالی به تحریر ترکه نیز می شود.
5. تسریع روند و جلوگیری از خطاهای احتمالی: تجربه و تخصص وکیل می تواند به تسریع فرآیند تحریر ترکه کمک کند. با آگاهی از رویه های معمول قضایی و آشنایی با چالش های رایج، وکیل می تواند از بروز خطاهای اداری یا حقوقی که ممکن است زمان بر باشند، پیشگیری نماید.
6. بررسی دقیق دیون و مطالبات: شناسایی دقیق تمامی بدهی ها و مطالبات متوفی، به ویژه در پرونده های پیچیده، نیازمند دانش حقوقی است. وکیل می تواند در این زمینه تحقیقات لازم را انجام داده و از لحاظ حقوقی، صحت و سقم آن ها را بررسی کند.

در نهایت، انتخاب یک وکیل متخصص و باتجربه در امور ارث، نه تنها بار روانی و اجرایی پرونده را از دوش وراث برمی دارد، بلکه با تضمین رعایت جوانب قانونی و حفظ حقوق تمامی ذینفعان، به یک نتیجه مطلوب و عادلانه منجر خواهد شد.

نتیجه گیری

درخواست تحریر ترکه، یک فرآیند حقوقی حیاتی و بنیادین در مدیریت امور پس از فوت است که هدف اصلی آن، تعیین دقیق و شفاف تمامی دارایی ها و تعهدات شخص درگذشته است. این اقدام، نه تنها به وراث کمک می کند تا با آگاهی کامل از حجم و نوع ترکه، تصمیمات لازم را برای قبول یا رد آن اتخاذ کنند، بلکه با فراهم آوردن یک فهرست رسمی و مستند، از بروز اختلافات و نزاع های احتمالی در آینده جلوگیری کرده و زمینه را برای تقسیم عادلانه و قانونی ماترک فراهم می آورد.

آشنایی با مفهوم ترکه، تمایز آن با سهم الارث، درک موارد الزامی و اختیاری تحریر ترکه، شناخت اشخاص دارای حق درخواست، و آگاهی از تفاوت های ماهوی میان تحریر ترکه و مهروموم ترکه، همگی برای هر فردی که با مسائل ارث سروکار دارد، ضروری است. همچنین، طی کردن گام به گام مراحل دادخواست، جمع آوری مدارک لازم، و مراجعه به مراجع قضایی صالح، نیازمند دقت و آگاهی حقوقی است.

با توجه به پیچیدگی های متعدد قوانین و رویه های قضایی مربوط به ارث، توصیه می شود که وراث و ذینفعان در صورت مواجهه با چنین پرونده هایی، حتماً از مشاوره وکلای متخصص و باتجربه در امور ارث و حسبی بهره مند شوند. وکیل متخصص می تواند با راهنمایی های دقیق، تنظیم صحیح دادخواست، پیگیری مؤثر مراحل قانونی، و دفاع از حقوق موکل، فرآیند تحریر ترکه را تسریع بخشیده و از بروز خطاهای پرهزینه جلوگیری کند، تا در نهایت، حقوق تمامی ذینفعان به درستی حفظ و اجرا شود.