ایا مرد از دارایی زن ارث می برد

بله، بر اساس قوانین مدنی ایران، مرد از دارایی همسر متوفی خود ارث می برد. این حق ارث بری، که ریشه در شرع و قانون دارد، با رعایت شرایط و ضوابط خاصی محقق می شود. آشنایی با جزئیات این قوانین برای بسیاری از خانواده ها، خصوصاً پس از فوت یکی از زوجین، اهمیت زیادی دارد تا از بروز ابهامات و اختلافات احتمالی جلوگیری شود.

پس از درگذشت همسر، مسائل حقوقی و مالی بسیاری مطرح می شود که یکی از مهم ترین آن ها، تقسیم دارایی ها و تعیین سهم الارث هر یک از وراث است. در این میان، سهم الارث مرد از دارایی همسر فوت شده اش، موضوعی است که نیازمند تبیین دقیق و روشن قوانین مربوطه است. قانون گذار ایران، ضمن رعایت عدالت و موازین شرعی، قواعد مشخصی را برای این امر وضع کرده است که به روشنی میزان و شرایط ارث بری مرد از زن را تبیین می کند. در ادامه این مقاله، به بررسی جامع و کامل تمامی جنبه های ارث مرد از دارایی زن خواهیم پرداخت تا ابهامات موجود در این زمینه برطرف شود و مخاطبان به درکی عمیق و کاربردی از این حقوق دست یابند.

مبانی و شرایط اصلی ارث بردن مرد از زن در قانون مدنی ایران

حق ارث بری مرد از دارایی همسر خود، همانند سایر وراث، بر پایه اصول و شرایطی استوار است که در قانون مدنی ایران به تفصیل بیان شده اند. درک این مبانی برای روشن شدن تمامی ابعاد موضوع ضروری است.

رابطه زوجیت دائمی به عنوان موجبات ارث

یکی از مهم ترین مبانی ارث در قانون مدنی ایران، وجود «سبب» است. ماده ۸۶۱ قانون مدنی تصریح می کند که از جمله موجبات ارث، «نسب» (رابطه خونی) و «سبب» است. رابطه زوجیت یا همان همسری، یکی از مصادیق اصلی سبب محسوب می شود. این بدان معناست که میان زوجین، حتی بدون وجود رابطه نسبی (فرزندی)، حق توارث (ارث بردن از یکدیگر) برقرار است.

برای برقراری حق توارث بین زوجین، قانون شرطی اساسی را مقرر کرده است. بر اساس ماده ۹۴۰ قانون مدنی، «هر یک از زوجین که در حین فوت دیگری زنده باشد، از یکدیگر ارث می برند، مشروط بر اینکه نکاح دائمی باشد.» این ماده به صراحت بیان می کند که تنها در عقد نکاح دائم است که زوجین از یکدیگر ارث می برند. بنابراین، اگر رابطه زوجیت از نوع «عقد موقت» (صیغه) باشد، حق ارث بری برای هیچ یک از طرفین وجود نخواهد داشت. حتی اگر در ضمن عقد موقت، شرط توارث نیز شده باشد، این شرط به دلیل مغایرت با قوانین آمره (قوانین غیرقابل تغییر با توافق طرفین) باطل و بی اثر خواهد بود.

شرط زنده بودن زوجین در زمان فوت

یکی دیگر از شرایط بنیادی برای تحقق حق ارث، زنده بودن وارث در زمان فوت مورث (شخص فوت شده) است. ماده ۸۶۴ قانون مدنی بیان می دارد: «از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد.» این اصل بدین معناست که اگر مردی پس از فوت همسر خود، خود نیز فوت کند و قبل از تقسیم ترکه، وراث او حق ارث از همسرِ در گذشته را نخواهند داشت. به عبارت دیگر، صرف وجود رابطه زوجیت دائمی کافی نیست و لازم است که زوج (مرد) در لحظه فوت زوجه (زن) زنده باشد تا حق سهم الارث برای او ایجاد شود.

عدم وجود «قانون جدید» ارث مرد از زن

در میان مردم، گاهی شایعاتی مبنی بر تغییر قوانین ارث و وجود «قانون جدید ارث مرد از زن» مطرح می شود. لازم به ذکر است که در خصوص سهم الارارث مرد از دارایی همسرش، هیچ قانون جدیدی که ماهیت یا میزان این ارث را به طور اساسی تغییر داده باشد، تصویب نشده است. تمامی احکام و قواعد مربوط به ارث مرد از زن، کماکان بر اساس مواد قانون مدنی جاری و معتبر است. مواد قانون مدنی در زمینه ارث، عمدتاً بر پایه فقه امامیه و قواعد آمره تدوین شده اند و تغییرات در آن ها به سادگی و بدون مبنای فقهی امکان پذیر نیست. بنابراین، آنچه که در این مقاله شرح داده می شود، همان قوانین ثابت و جاری قانون مدنی است که از گذشته تاکنون اعمال شده اند.

میزان سهم الارث مرد از دارایی زن در سناریوهای مختلف

میزان سهم الارث مرد از دارایی همسر متوفی خود، بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای زن، متفاوت خواهد بود. ماده ۹۱۳ قانون مدنی به صراحت این تفاوت را بیان کرده است.

سهم الارث مرد از زن در صورت وجود فرزند (مشترک یا از ازدواج قبلی زن)

اگر زن متوفی دارای فرزند باشد، اعم از اینکه این فرزند از ازدواج با همین شوهر باشد یا از ازدواج قبلی وی، سهم الارث مرد از دارایی همسرش، یک چهارم (۱/۴) از کل دارایی او خواهد بود.

ماده ۹۱۳ قانون مدنی: «هر یک از زوجین که زنده باشد فرض خود را می برد و این فرض عبارت است از نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه برای زوج و ثمن آن برای زوجه، در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد، مابقی ترکه بر طبق مقررات بین سایر وراث تقسیم می شود.»

این بدان معناست که حتی اگر زن فرزندی از ازدواج قبلی خود داشته باشد و با شوهر فعلی فرزندی نداشته باشد، باز هم سهم الارث مرد به یک چهارم کاهش می یابد. پس از کسر این یک چهارم، مابقی دارایی زن بین سایر وراث طبقاتی او (مانند فرزندان، پدر و مادر) تقسیم می شود.

مثال عملی: فرض کنید زنی فوت کرده و دارایی او ۱۰۰ میلیون تومان است. این زن یک فرزند (چه از ازدواج با همین مرد و چه از ازدواج قبلی) و همسر خود را به جا گذاشته است. در این حالت، سهم الارث مرد از دارایی زن ۲۵ میلیون تومان (یک چهارم از ۱۰۰ میلیون تومان) خواهد بود. ۷۵ میلیون تومان باقی مانده، بر اساس طبقات ارث، بین فرزند و سایر وراث تقسیم می شود.

سهم الارث مرد از زن در صورت عدم وجود فرزند

اگر زن متوفی هیچ فرزندی نداشته باشد (نه از ازدواج با شوهر فعلی و نه از ازدواج های قبلی)، و همچنین نوه یا اولادِ اولاد هم نداشته باشد، سهم الارث مرد از دارایی همسرش، یک دوم (۱/۲) از کل دارایی او خواهد بود.

مثال عملی: فرض کنید زنی فوت کرده و دارایی او ۲۰۰ میلیون تومان است. این زن فرزندی ندارد و تنها همسر خود و شاید پدر و مادر خود را به جا گذاشته است. در این حالت، سهم الارث مرد از دارایی زن ۱۰۰ میلیون تومان (یک دوم از ۲۰۰ میلیون تومان) خواهد بود. ۱۰۰ میلیون تومان باقی مانده، بر اساس طبقات ارث، بین سایر وراث (مانند پدر و مادر) تقسیم می شود.

سناریو تکمیلی: اگر مرد تنها وارث زن باشد (یعنی زن هیچ وارث طبقاتی دیگری مانند پدر، مادر، فرزند، خواهر و برادر نداشته باشد)، مرد تمامی ترکه را به ارث می برد. در این حالت، یک دوم از اموال به عنوان «فرض» به او می رسد و نیمه باقی مانده نیز به عنوان «رد» به او تعلق می گیرد. این وضعیت زمانی رخ می دهد که هیچ وارث طبقاتی دیگری وجود نداشته باشد و مرد به عنوان تنها بازمانده، کلیه دارایی های همسر خود را به ارث می برد.

برای روشن تر شدن این سهم بندی ها، می توانیم یک جدول مقایسه ای ارائه دهیم:

وضعیت زن متوفی	سهم الارث مرد (شوهر)	توضیحات
دارای فرزند (مشترک یا از ازدواج قبلی)	یک چهارم (۱/۴) از کل دارایی	مابقی ترکه بین فرزند(ان) و سایر وراث تقسیم می شود.
بدون فرزند (و اولادِ اولاد)	یک دوم (۱/۲) از کل دارایی	مابقی ترکه بین سایر وراث (مانند پدر و مادر) تقسیم می شود.
تنها وارث زن (بدون فرزند و سایر وراث طبقاتی)	تمامی دارایی (۱/۲ به فرض و بقیه به رد)	در این حالت، مرد کلیه اموال زن را به ارث می برد.

اموالی که مرد از زن ارث می برد (منقول و غیرمنقول)

بر خلاف گذشته که در قانون مدنی برای ارث بردن زن از شوهر محدودیت هایی در خصوص اموال غیرمنقول (مانند زمین و خانه) وجود داشت و زن تنها از قیمت اعیان (ساختمان) و نه عرصه (زمین) ارث می برد، برای ارث بردن مرد از زن، چنین محدودیتی هرگز وجود نداشته است. مرد از تمامی اموال همسر متوفی خود ارث می برد، فارغ از اینکه آن اموال منقول باشند یا غیرمنقول.

ارث بردن مرد از کلیه اموال

مرد (شوهر) از تمامی دارایی های همسر متوفی خود ارث می برد. این دارایی ها شامل:

• اموال منقول: مانند پول نقد، موجودی حساب های بانکی، سهام شرکت ها، اوراق بهادار، خودرو، لوازم و اثاثیه منزل، طلا و جواهرات، و هر شیء دیگری که قابلیت جابجایی دارد.
• اموال غیرمنقول: مانند زمین، خانه، آپارتمان، مغازه، باغ و سایر املاک و مستغلات.

نکته بسیار مهم این است که مرد از «عین» (خودِ فیزیکی) اموال غیرمنقول همسر خود ارث می برد. این موضوع در تضاد با وضعیت سابق زن بود که تنها از «قیمت» اعیان و نه عین اموال غیرمنقول شوهرش ارث می برد. قانون گذار در ماده ۹۴۶ قانون مدنی و تبصره های الحاقی آن، اصلاحاتی را در خصوص ارث بردن زن از شوهر ایجاد کرد تا زن نیز بتواند از قیمت عرصه و اعیان اموال غیرمنقول ارث ببرد؛ اما این اصلاحات هرگز محدودیت جدیدی برای ارث بردن مرد از زن ایجاد نکرد. بنابراین، مرد به طور کامل از مالکیت و منافع تمامی اموال همسر خود، اعم از منقول و غیرمنقول، سهم الارث خود را دریافت می کند.

این گستردگی در ارث بری مرد، از ابهامات و پیچیدگی هایی که گاهی در خصوص سهم الارث زن از اموال غیرمنقول شوهر مطرح می شد، فارغ است و فرآیند تقسیم ترکه را در این بخش برای مرد ساده تر می کند.

موانع ارث بردن مرد از زن (چه زمانی مرد ارث نمی برد؟)

با وجود اینکه رابطه زوجیت دائمی یکی از موجبات اصلی ارث بری است، اما در برخی شرایط خاص، مرد از ارث بردن از همسر متوفی خود محروم می شود. این موانع به شرح زیر است:

۱. نکاح موقت (صیغه)

همان طور که پیشتر اشاره شد، ماده ۹۴۰ قانون مدنی به صراحت تاکید دارد که ارث بری بین زوجین، تنها در صورتی محقق می شود که «نکاح دائمی» باشد. بنابراین، اگر رابطه زوجیت از نوع عقد موقت (صیغه) باشد، زوجین از یکدیگر ارث نمی برند. این قاعده حتی با شرط توارث در ضمن عقد موقت نیز قابل تغییر نیست و هرگونه شرطی در این خصوص، باطل و بی اثر است.

۲. قتل عمد مورث

یکی از موانع صریح ارث، قتل عمد مورث است. ماده ۸۸۰ قانون مدنی بیان می دارد: «کسی که عمداً مورث خود را بکشد از ارث او ممنوع می شود…» لذا اگر مردی عمداً همسر خود را به قتل برساند، از سهم الارث او محروم خواهد شد. این حکم شامل قتل های خطای محض یا شبه عمد نمی شود، مگر اینکه شرایط خاصی داشته باشد.

۳. کفر

بر اساس ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی، «کافر از مسلمان ارث نمی برد و اگر در بین ورثه متوفای کافری، مسلمان باشد، وارث کافر ارث نمی برد؛ اگرچه از لحاظ طبقه و درجه مقدم بر مسلمان باشد.» بنابراین، اگر زن مسلمان بوده و مرد کافر باشد، مرد از زن ارث نخواهد برد. اما عکس این موضوع صادق است؛ یعنی اگر مرد مسلمان و زن کافر باشد، مرد می تواند از زن کافر ارث ببرد.

۴. لعان

لعان یک عمل شرعی-حقوقی است که در آن زوجین به دلیل اتهام زنا یا انکار فرزند، سوگندهایی مخصوص را رد و بدل می کنند. ماده ۸۸۲ قانون مدنی تصریح می کند: «در صورت وقوع لعان بین زوجین، ارث از یکدیگر منتفی می شود.» علاوه بر این، فرزند حاصل از این لعان نیز از پدر و پدر از او ارث نمی برد، هرچند از مادر و خویشان مادری خود ارث خواهد برد.

۵. طلاق (با ذکر جزئیات)

طلاق به طور کلی رابطه توارث را قطع می کند، اما استثنائاتی نیز دارد:

• طلاق رجعی: اگر طلاق از نوع رجعی باشد و فوت زن در زمان «عده» طلاق رجعی رخ دهد، مرد از همسر خود ارث می برد (ماده ۹۴۳ قانون مدنی). علت این است که در طلاق رجعی، رابطه زوجیت به طور کامل قطع نشده و امکان رجوع مرد وجود دارد.
• طلاق بائن: در طلاق بائن، رابطه زوجیت به طور کامل قطع می شود و زوجین از یکدیگر ارث نمی برند. مگر در یک استثناء مهم.
• استثناء مهم (طلاق در مرض متصل به فوت): ماده ۹۴۴ قانون مدنی یک استثنا را بیان می کند: «اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث می برد، اگرچه طلاق بائن باشد و همچنین اگر زن در حال مرض که منجر به فوت شود، شوهر خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان مرض بمیرد، مرد از او ارث می برد، به شرط آنکه زن در این مدت شوهر نکرده باشد.» این ماده به صراحت بیان می کند که اگر زن در حال بیماری منجر به فوت (مرض متصل به فوت) شوهر خود را طلاق دهد و مرد ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان بیماری فوت کند، و زن در این مدت شوهر نکرده باشد، مرد از دارایی زن ارث می برد.

۶. عقد در مرض منجر به فوت (قبل از دخول)

ماده ۹۴۵ قانون مدنی به وضعیت خاصی اشاره می کند: «اگر مردی در حال مرض، زنی را عقد کند و پیش از نزدیکی (دخول) در اثر همان بیماری فوت کند، زن از او ارث نمی برد. همین قاعده به طور معکوس نیز صادق است؛ یعنی اگر زنی در حال مرض مردی را عقد کند و پیش از دخول فوت کند، مرد از او ارث نمی برد. اما اگر دخول صورت گرفته باشد یا پس از صحت یافتن از آن مرض، فوت رخ دهد، حق توارث برقرار خواهد بود.

با در نظر گرفتن این موانع، می توان نتیجه گرفت که حق ارث بردن مرد از زن، هرچند اصلی قانونی و شرعی است، اما مشروط به رعایت اصول و عدم وجود شرایط خاصی است که توسط قانون گذار پیش بینی شده اند.

نحوه اقدام برای دریافت سهم الارث و نکات مهم کاربردی

پس از فوت همسر و مشخص شدن حق ارث بری مرد، گام های عملی برای دریافت این سهم الارث آغاز می شود. این فرآیند عمدتاً شامل انحصار وراثت و سپس تقسیم ترکه است.

مدارک لازم برای انحصار وراثت

اولین گام پس از فوت، گرفتن گواهی انحصار وراثت است. برای این منظور، مرد به عنوان یکی از وراث باید مدارک زیر را جمع آوری کند:

• گواهی فوت: که توسط اداره ثبت احوال صادر می شود.
• شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای احراز هویت شخص فوت شده.
• شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: از جمله خود مرد، فرزندان (در صورت وجود)، پدر و مادر زن (در صورت وجود) و سایر وراث احتمالی.
• عقدنامه دائم: برای اثبات رابطه زوجیت دائم.
• استشهادیه محلی: فرم مخصوصی است که باید توسط چند شاهد امضا و توسط دفترخانه اسناد رسمی تأیید شود و در آن اسامی وراث مشخص شده باشد.
• فرم مالیات بر ارث: که باید به اداره امور مالیاتی ارائه شود.

مراحل کلی انحصار وراثت

پس از جمع آوری مدارک، مرد باید مراحل زیر را طی کند:

1. مراجعه به شورای حل اختلاف: درخواست صدور گواهی انحصار وراثت باید به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی ارائه شود.
2. ثبت دادخواست: دادخواست انحصار وراثت توسط یکی از وراث یا همه آن ها ثبت می شود.
3. انتشار آگهی: شورای حل اختلاف، درخواست را یک بار در روزنامه های کثیرالانتشار آگهی می کند تا اگر کسی اعتراضی دارد، در مدت معین اعلام کند. این مرحله برای گواهی انحصار وراثت نامحدود (زمانی که ارزش ترکه زیاد باشد) لازم است.
4. صدور گواهی انحصار وراثت: پس از طی مراحل قانونی و عدم وجود اعتراض، گواهی انحصار وراثت صادر می شود که در آن نام وراث و سهم الارث هر یک به صورت قانونی مشخص شده است.

نحوه طرح دادخواست تقسیم ترکه

پس از دریافت گواهی انحصار وراثت، نوبت به تقسیم واقعی ترکه می رسد. اگر وراث بر سر تقسیم دارایی ها به توافق نرسند، هر یک از وراث (از جمله مرد) می تواند دادخواست «تقسیم ترکه» را به دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت متوفی ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی، حکم به تقسیم ترکه بر اساس سهم الارث قانونی هر یک از وراث خواهد داد. در صورت نیاز، اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی شده و بر این اساس، تقسیم یا فروش و تقسیم وجه آن صورت می گیرد.

تأثیر وصیت نامه زن بر سهم الارث مرد

زن می تواند قبل از فوت، وصیت نامه تنظیم کند. وصیت نامه فقط تا یک سوم (ثلث) از کل دارایی زن نافذ است. این بدان معناست که زن نمی تواند بیش از یک سوم اموال خود را به کسی وصیت کند، به طوری که به حقوق وراث قانونی، از جمله شوهر، لطمه وارد شود. اگر وصیت نامه بیش از ثلث اموال باشد، تنفیذ آن منوط به رضایت سایر وراث (از جمله مرد) خواهد بود. به عبارت دیگر، زن نمی تواند با وصیت نامه، مرد را به طور کامل از ارث محروم کند، زیرا حق ارث بری او از قواعد آمره است و صرفاً تا ثلث اموال قابل اعمال تغییر از طریق وصیت است.

نقش وکیل متخصص در امور ارث

با توجه به پیچیدگی های قوانین ارث و مراحل حقوقی مربوط به انحصار وراثت و تقسیم ترکه، بهره گیری از مشاوره و خدمات یک وکیل متخصص در امور ارث می تواند بسیار مفید باشد. وکیل می تواند در تمامی مراحل، از جمع آوری مدارک تا طرح دعاوی حقوقی، وراث را راهنمایی کرده و از بروز خطاها و اطاله دادرسی جلوگیری کند. خصوصاً در مواردی که اختلافات بین وراث زیاد است یا اموال متوفی متنوع و گسترده هستند، حضور وکیل می تواند روند کار را تسهیل کند.

بدهی های زن (دیون) و تأثیر آن بر ترکه: لازم به ذکر است که قبل از هرگونه تقسیم ترکه میان وراث، ابتدا باید تمامی بدهی ها، دیون، و واجبات مالی متوفی (مانند مهریه پرداخت نشده، نفقه، وام ها، کفن و دفن) از مجموع دارایی او پرداخت شود. به عبارت دیگر، «دیون مقدم بر ارث هستند.» تنها پس از تسویه کامل بدهی ها، باقیمانده دارایی به عنوان ترکه خالص، میان وراث تقسیم خواهد شد.

تفاوت اصلی ارث مرد از زن و ارث زن از مرد

در قانون مدنی ایران، هرچند اصل توارث میان زوجین وجود دارد، اما تفاوت های کلیدی در میزان و نوع اموالی که هر یک از دیگری ارث می برد، قابل مشاهده است. آگاهی از این تفاوت ها برای درک جامع قوانین ارث حائز اهمیت است.

تفاوت در میزان سهم الارث

بزرگترین تفاوت در میزان سهم الارث است که به صورت خلاصه در جدول زیر قابل مشاهده است:

وضعیت	سهم الارث مرد از زن	سهم الارث زن از مرد
در صورت وجود فرزند (مشترک یا از ازدواج قبلی)	یک چهارم (۱/۴) از کل دارایی	یک هشتم (۱/۸) از کل دارایی
در صورت عدم وجود فرزند (و اولادِ اولاد)	یک دوم (۱/۲) از کل دارایی	یک چهارم (۱/۴) از کل دارایی

همان طور که مشخص است، سهم الارث مرد از زن در تمامی حالات، دو برابر سهم الارث زن از مرد است. این تفاوت ریشه در موازین فقهی دارد و بر مبنای مسئولیت های مالی و معیشتی مرد در خانواده توجیه می شود.

تفاوت در نوع اموالی که ارث برده می شود (قبل از اصلاحات قانونی)

این تفاوت یکی از مهم ترین نکات تاریخی در قوانین ارث ایران بود که با اصلاحات سال ۱۳۸۷ و تبصره الحاقی سال ۱۳۸۹ به ماده ۹۴۶ قانون مدنی، تا حد زیادی برطرف شد اما هنوز در حافظه تاریخی قوانین وجود دارد و شناخت آن مفید است:

• ارث مرد از زن: مرد از تمامی اموال زن، چه منقول (مانند پول، سهام، خودرو) و چه غیرمنقول (مانند زمین، خانه)، ارث می برد و محدودیتی در این زمینه برای او وجود ندارد. مرد از «عین» (خودِ فیزیکی) اموال غیرمنقول ارث می برد.
• ارث زن از مرد (وضعیت قبل از اصلاح قانون): پیش از اصلاح ماده ۹۴۶ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷، زن فقط از اموال منقول شوهر و از «قیمت اعیان» (یعنی ساختمان و بنا، نه خود زمین) ارث می برد و به «عرصه» (زمین) هیچ سهمی تعلق نمی گرفت. این امر در بسیاری موارد باعث تضییع حقوق زن می شد.
• ارث زن از مرد (وضعیت فعلی پس از اصلاح قانون): با اصلاحیه سال ۱۳۸۷ و تبصره الحاقی سال ۱۳۸۹ به ماده ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی، زن نیز در صورت داشتن فرزند، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از «قیمت» اموال غیرمنقول (هم عرصه و هم اعیان) ارث می برد. در صورت نداشتن فرزند، سهم او یک چهارم از عین اموال منقول و یک چهارم از «قیمت» اموال غیرمنقول است. لازم به ذکر است که زن همچنان از «عین» اموال غیرمنقول ارث نمی برد، بلکه از «قیمت» آن ها سهم می برد. اگر وراث دیگر از پرداخت قیمت سهم زن امتناع کنند، زن می تواند از طریق دادگاه درخواست فروش و استیفای حق خود از عین اموال را داشته باشد (ماده ۹۴۷ قانون مدنی).

مقایسه کلی

به طور خلاصه، تفاوت اصلی در این است که مرد از تمام انواع دارایی ها و از خودِ اموال غیرمنقول (عین) ارث می برد، در حالی که زن با وجود اصلاحات اخیر، همچنان در خصوص اموال غیرمنقول از «قیمت» و نه از «عین» ارث می برد. این تفاوت در مبنای فقهی و حقوقی، همچنان باقی است.

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی جامع و دقیق موضوع «آیا مرد از دارایی زن ارث می برد؟» در چارچوب قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران پرداختیم. روشن شد که بله، مرد از دارایی همسر متوفی خود ارث می برد، مشروط به وجود «نکاح دائم» و «زنده بودن» در زمان فوت همسر. میزان این سهم الارث بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای زن، متفاوت است؛ در صورت وجود فرزند، سهم مرد یک چهارم (۱/۴) از کل دارایی و در صورت عدم وجود فرزند، یک دوم (۱/۲) از کل دارایی خواهد بود. همچنین تأکید شد که مرد از تمامی اموال زن، اعم از منقول و غیرمنقول، ارث می برد و محدودیتی در این زمینه برای او وجود ندارد، برخلاف تفاوت هایی که پیش از اصلاحات قانونی برای ارث زن از مرد وجود داشت.

موانع مهمی نیز برای ارث بری مرد از زن معرفی شد که شامل نکاح موقت، قتل عمد مورث، کفر، لعان، و برخی شرایط خاص طلاق (به جز طلاق رجعی در عده و طلاق در مرض متصل به فوت) و عقد در مرض قبل از دخول می شود. شناخت این موانع برای جلوگیری از اشتباهات حقوقی و اطمینان از صحت فرآیند تقسیم ترکه ضروری است. فرآیند انحصار وراثت و تقسیم ترکه، نیازمند جمع آوری دقیق مدارک و طی مراحل قانونی است که در صورت عدم توافق وراث، به دخالت مراجع قضایی منجر خواهد شد.

با توجه به پیچیدگی ها و جزئیات فراوان در قوانین ارث، خصوصاً در مواردی که تعداد وراث زیاد است، نوع اموال متنوع است، یا اختلافات بین وراث وجود دارد، اکیداً توصیه می شود که افراد از مشاوره حقوقی تخصصی بهره مند شوند. یک وکیل متخصص در امور ارث می تواند با ارائه راهنمایی های دقیق و کاربردی، از بروز مشکلات و اطاله دادرسی جلوگیری کرده و حقوق تمامی وراث را به نحو احسن استیفا نماید.