شرایط فسخ نکاح دائم

فسخ نکاح دائم به دلیل وجود عیوب قانونی خاص در یکی از زوجین یا تدلیس و تخلف از شرط صفت، با رعایت فوریت و طی مراحل قانونی، منجر به انحلال عقد می شود و آثار حقوقی متفاوتی نسبت به طلاق در مهریه، نفقه و عده دارد. عقد نکاح یکی از مهم ترین و مقدس ترین پیمان ها در جامعه است که مبنای تشکیل خانواده و زندگی مشترک زوجین را بنا می نهد. این پیمان، تعهدات و حقوق متقابلی را برای طرفین ایجاد می کند و به همین دلیل، قانونگذار به انحلال آن نگاهی ویژه و با احتیاط دارد. در کنار طلاق که راه شناخته شده تری برای پایان دادن به زندگی زناشویی است، فسخ نکاح دائم یکی دیگر از روش های قانونی برای برهم زدن این پیمان محسوب می شود که قواعد و شرایط خاص خود را دارد. درک دقیق تفاوت های فسخ و طلاق و آگاهی از شرایط، مراحل و پیامدهای حقوقی فسخ نکاح برای هر فردی که درگیر چنین مسائلی است، ضروری است. این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع و کاربردی در خصوص تمامی ابعاد حقوقی و عملی فسخ نکاح دائم، به تشریح این موضوع می پردازد تا خوانندگان بتوانند با آگاهی کامل، تصمیمات حقوقی صحیحی اتخاذ کنند.

فسخ نکاح دائم چیست؟

فسخ در اصطلاح حقوقی، به معنای برهم زدن یک طرفه یک قرارداد به دلیل وجود یک عیب یا تخلف از شرط است. در مورد عقد نکاح نیز، فسخ به معنای انحلال عقد ازدواج بر اساس دلایلی است که قانون به صراحت آن ها را پیش بینی کرده است. این انحلال بدون نیاز به تشریفات خاص طلاق و معمولاً با اعلام اراده صاحب حق فسخ انجام می شود، البته اثبات دلیل آن در دادگاه الزامی است. ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی ایران، راه های انحلال عقد نکاح دائم را به سه دسته طلاق، فسخ و بذل یا انقضاء مدت (در نکاح موقت) تقسیم کرده است.

موارد فسخ نکاح دائم به صورت حصری در قانون مدنی (مواد ۱۱۲۱ تا ۱۱۳۳) ذکر شده اند و جز در این موارد، امکان فسخ وجود ندارد. این حصری بودن نشان دهنده اهمیت و استحکام عقد نکاح است که قانونگذار صرفاً در شرایط بسیار خاص اجازه برهم زدن آن را می دهد. فسخ نکاح با ابطال نکاح نیز تفاوت دارد؛ ابطال زمانی اتفاق می افتد که عقد از ابتدا به دلیل عدم رعایت شرایط اساسی صحت (مانند عدم قصد، عدم اهلیت یا نامشروع بودن جهت) باطل بوده است و هیچ اثر حقوقی از ابتدا ندارد. اما فسخ، به عقد صحیحی وارد می شود که به دلیل وجود عیب یا تخلف از شرط، امکان ادامه آن فراهم نیست و آثار حقوقی عقد تا زمان فسخ برقرار می ماند.

تفاوت های کلیدی فسخ نکاح و طلاق

فسخ نکاح و طلاق، هر دو از طرق انحلال عقد ازدواج هستند، اما تفاوت های ماهوی و شکلی مهمی با یکدیگر دارند که درک آن ها برای تشخیص مسیر قانونی مناسب ضروری است. این تفاوت ها هم در مبنای قانونی و هم در آثار عملی خود را نشان می دهند.

معیار مقایسه	طلاق	فسخ نکاح دائم
صاحب حق	اصولاً مرد (با شرایطی زن نیز می تواند حق طلاق داشته باشد)	زن یا مرد (بسته به نوع عیب و مورد خاص)
تشریفات	خاص و الزامی (داوری، گواهی عدم امکان سازش، عده، حضور دو شاهد عادل و…)	ساده تر (اعلام اراده، اثبات عیب در دادگاه، بدون تشریفات طلاق)
نیاز به دلیل	برای مرد همیشه لازم نیست (اختیار طلاق)؛ برای زن همیشه لازم است	حتماً لازم است (وجود عیب یا تخلف از شرط مصرح قانونی)
نوع عقد	فقط نکاح دائم	نکاح دائم و موقت
مبنای انحلال	قصد و اراده طرفین یا یکی از آن ها (مرد)	وجود عیب یا تخلف از شرط در یکی از طرفین
فوریت	فوری نیست و زمان خاصی برای اجرای آن تعیین نشده است	فوری است (باید بلافاصله پس از اطلاع از عیب اقدام شود)
حق رجوع	ممکن است (در طلاق رجعی، مرد حق رجوع دارد)	ندارد (فسخ قطعی است و رجوع امکان پذیر نیست)
نوع حکم دادگاه	حکم طلاق	حکم تأیید فسخ نکاح

این تفاوت ها نشان می دهند که فسخ نکاح، ابزاری حقوقی برای برهم زدن عقد در شرایطی است که ادامه زندگی مشترک به دلیل نقایص اساسی یا فریب، غیرمنطقی یا غیرقابل تحمل است، در حالی که طلاق بیشتر بر اساس اراده و تصمیم زوجین برای پایان دادن به زندگی زناشویی اتفاق می افتد.

عیوب موجب حق فسخ نکاح دائم برای زن (ماده ۱۱۲۲ و ۱۱۲۱ قانون مدنی)

قانون مدنی ایران در ماده ۱۱۲۲، عیوب خاصی را در مرد برشمرده است که وجود آن ها به زن حق فسخ نکاح دائم می دهد. این عیوب به گونه ای هستند که ادامه زندگی زناشویی را برای زن دشوار یا غیرممکن می سازند و سلامت جسمی یا روحی وی را تحت تأثیر قرار می دهند. زن به محض اطلاع از وجود این عیوب، باید فوراً اقدام به فسخ کند، در غیر این صورت ممکن است حق فسخ خود را از دست بدهد.

۱. خصاء

خصاء به معنای اخته بودن مرد است. این عیب به طور کامل مانع از انجام وظایف زناشویی می شود و به همین دلیل، قانونگذار آن را از موجبات فسخ نکاح برای زن دانسته است. این وضعیت باید توسط پزشکی قانونی تأیید شود.

۲. عنن (ناتوانی جنسی مرد)

عنن به ناتوانی جنسی مرد در انجام عمل زناشویی اشاره دارد. این ناتوانی می تواند دائمی باشد. نکته مهم در مورد عنن این است که برخلاف بسیاری از عیوب دیگر، اگر این ناتوانی حتی پس از عقد نیز برای مرد حادث شود، زن حق فسخ نکاح را خواهد داشت (ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی). اثبات عنن نیز از طریق معاینات پزشکی قانونی صورت می گیرد و معمولاً دادگاه به مرد مهلتی (اغلب یک سال) می دهد تا برای درمان اقدام کند و در صورت عدم بهبود، حق فسخ برای زن ثابت می شود. در صورتی که نکاح به دلیل عنن مرد قبل از نزدیکی فسخ شود، زن مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود.

۳. مقطوع بودن آلت تناسلی

این عیب به معنای از دست دادن یا قطع شدن آلت تناسلی مرد به میزانی است که قدرت زناشویی از بین برود. وجود چنین وضعیتی که انجام وظایف زناشویی را غیرممکن می سازد، حق فسخ را برای زن ایجاد می کند. تشخیص و اثبات این مورد نیز نیازمند نظر کارشناسی پزشکی قانونی است.

۴. جنون مرد

جنون به اختلالات شدید روانی اطلاق می شود که می تواند دائمی یا ادواری باشد. بر اساس ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی، جنون مرد، چه دائمی باشد و چه ادواری، از موجبات فسخ نکاح برای زن است. مانند عنن، این عیب نیز اگر حتی پس از عقد برای مرد حادث شود، زن حق فسخ نکاح را خواهد داشت. شدت جنون باید به حدی باشد که تشخیص تمیز و اراده را از او سلب کند و ادامه زندگی مشترک را برای زن ناممکن سازد. اثبات جنون نیز از طریق ارجاع به کمیسیون پزشکی قانونی انجام می شود.

عیوب موجب حق فسخ نکاح دائم برای مرد (ماده ۱۱۲۳ و ۱۱۲۱ قانون مدنی)

همانند زن، قانونگذار برای مرد نیز در صورت وجود عیوب خاص در زن، حق فسخ نکاح دائم را پیش بینی کرده است. این عیوب در ماده ۱۱۲۳ قانون مدنی ذکر شده اند و عموماً مربوط به سلامتی یا توانایی های فیزیکی زن هستند که می توانند بر زندگی مشترک و زناشویی تأثیر بگذارند. مهم است که بیشتر این عیوب باید در زمان عقد وجود داشته و مرد از آن ها بی اطلاع بوده باشد، مگر در مورد خاص جنون.

۱. قرن

قرن به وجود بافت سخت فیبری یا غضروفی در مجرای واژن زن گفته می شود که مانع از انجام عمل زناشویی به شکل طبیعی و کامل می گردد. تشخیص این عیب و میزان تأثیر آن بر مقاربت، توسط پزشکی قانونی صورت می گیرد. در گذشته بافت های سخت استخوانی در این ناحیه را قرن می دانستند، اما امروزه هرگونه اختلال داخلی یا بیرونی واژن که مانع از دخول باشد، تحت این عنوان بررسی می شود.

۲. جذام

جذام یک بیماری عفونی مزمن است که عمدتاً پوست، اعصاب محیطی، دستگاه تنفسی فوقانی، چشم ها و بیضه ها را درگیر می کند. این بیماری می تواند منجر به ضایعات پوستی حاد، تغییر شکل استخوان ها و آسیب های عصبی شود. وجود این بیماری، به دلیل ماهیت واگیردار و آثار سوء آن بر سلامت و زندگی زناشویی، برای مرد حق فسخ ایجاد می کند.

۳. برص (پیسی)

برص که به آن پیسی یا ویتیلیگو نیز گفته می شود، یک بیماری پوستی است که در آن لکه های سفیدرنگ به دلیل از دست رفتن رنگدانه پوست در نقاط مختلف بدن ظاهر می شوند. این بیماری گرچه از نظر پزشکی معمولاً خطرناک نیست، اما به دلیل ظاهر نامطلوبی که ایجاد می کند و تأثیر روانی آن، در قانون مدنی از موجبات فسخ نکاح برای مرد شناخته شده است.

۴. افضاء

افضاء به معنای یکی شدن یا پاره شدن راه پس و پیش زن (یعنی مجاری ادرار، مدفوع و حیض) است که معمولاً به دلیل آسیب شدید در ناحیه تناسلی رخ می دهد و مانع از انجام طبیعی وظایف زناشویی می شود. این عیب نیز نیازمند تأیید پزشکی قانونی است.

۵. زمین گیری

زمین گیری به ناتوانی شدید حرکتی زن اطلاق می شود که او را از انجام امور عادی زندگی و زناشویی باز می دارد و معمولاً ناشی از یک بیماری جسمی حاد یا نقص عضو جدی است. این وضعیت باید به حدی باشد که زن را کاملاً وابسته به دیگری کند.

۶. نابینایی از دو چشم

نابینایی از هر دو چشم به معنای فقدان کامل بینایی در زن است. این عیب نیز به دلیل تأثیرات عمیقی که بر زندگی مشترک و توانایی های زن می گذارد، از موجبات حق فسخ برای مرد تلقی شده است.

۷. جنون زن

همانند مرد، جنون زن نیز می تواند موجب حق فسخ نکاح باشد. با این تفاوت که بر اساس ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی، جنون زن تنها در صورتی برای مرد حق فسخ ایجاد می کند که در زمان عقد وجود داشته باشد و مرد از آن بی خبر بوده باشد. اگر جنون زن پس از عقد حادث شود، مرد حق فسخ نخواهد داشت، بلکه در این صورت می تواند از طریق طلاق اقدام کند (البته با رعایت شرایط آن).

موارد مشترک فسخ نکاح دائم: تدلیس و تخلف از شرط صفت

علاوه بر عیوب اختصاصی زن و مرد که حق فسخ را برای یکی از زوجین ایجاد می کنند، مواردی نیز وجود دارند که در صورت وقوع توسط هر یک از زوجین، حق فسخ را برای طرف دیگر فراهم می آورند. این موارد عمدتاً حول محور فریب و عدم صداقت در هنگام عقد یا تخلف از شروط اصلی ازدواج می چرخند.

تدلیس در ازدواج

تدلیس در ازدواج به معنای فریب دادن طرف مقابل با پنهان کردن عیب موجود یا وانمود کردن وجود صفتی است که وجود ندارد. به عبارت دیگر، یکی از زوجین عمداً با اعمال فریب کارانه، طرف دیگر را به عقد ازدواج ترغیب می کند که اگر از واقعیت باخبر بود، هرگز به این ازدواج رضایت نمی داد. برای مثال، اگر مردی خود را مجرد معرفی کند در حالی که متأهل است، یا زنی با پوشاندن بیماری صعب العلاج خود، مرد را فریب دهد، تدلیس رخ داده است.

شرایط ایجاد حق فسخ به دلیل تدلیس عبارتند از: اثبات فریب کاری، عدم آگاهی فریب خورده در زمان عقد و تأثیر فریب در تصمیم به ازدواج. در صورتی که تدلیس از سوی زن صورت گرفته باشد و مرد به همین دلیل عقد را فسخ کند، زن مستحق دریافت مهریه نخواهد بود، زیرا فریب کار محسوب می شود و نمی تواند از عمل خود منتفع گردد.

تخلف از شرط صفت

تخلف از شرط صفت در ازدواج، بسیار نزدیک به مفهوم تدلیس است. زمانی که یکی از طرفین، صفت خاصی را در خود شرط می کند و دیگری بر اساس وجود آن صفت راضی به ازدواج می شود، اما پس از عقد معلوم می شود که آن صفت وجود نداشته است. برای مثال، اگر زنی خود را دارای مدرک دانشگاهی خاصی معرفی کند و این صفت به عنوان شرط صفت در عقدنامه قید شود، اما بعداً خلاف آن ثابت شود، مرد حق فسخ خواهد داشت. این شرط می تواند مربوط به هر صفتی باشد که برای طرف مقابل در ازدواج اهمیت داشته و در صورت عدم وجود آن، به عقد رضایت نمی داد. در واقع، چه این صفت در عقد قید شده باشد و چه عقد بر مبنای وجود آن صفت واقع شده باشد (حتی اگر تصریح نشده باشد)، در صورت اثبات خلاف آن، حق فسخ ایجاد می شود. در این موارد، نیازی به اثبات قصد فریب کاری نیست، بلکه صرف تخلف از صفت شرط شده، کافی است.

قواعد و شرایط عمومی اعمال حق فسخ نکاح دائم

برای اینکه حق فسخ نکاح دائم به درستی اعمال شود و از نظر قانونی معتبر باشد، رعایت چند قاعده و شرط عمومی ضروری است. این قواعد به زمان بندی، آگاهی طرفین و ماهیت حق فسخ مربوط می شوند.

۱. فوریت حق فسخ

یکی از مهم ترین قواعد در اعمال حق فسخ نکاح، «فوری» بودن آن است. به این معنی که صاحب حق فسخ، به محض اطلاع از وجود عیب یا تخلف از شرطی که موجب حق فسخ او شده است، باید بلافاصله و بدون تأخیر غیرموجه برای اعمال این حق اقدام کند.

اگر فرد پس از اطلاع، درنگ کند و اقدام فوری انجام ندهد، این تأخیر می تواند به منزله اسقاط حق فسخ او تلقی شود. تشخیص اینکه چه مدت زمانی به منزله تأخیر غیرموجه است، با توجه به عرف و عادت و شرایط خاص هر پرونده توسط دادگاه صورت می گیرد. البته استثنائاتی نیز وجود دارد؛ اگر فرد اثبات کند که از وجود حق فسخ خود یا از فوریت آن بی خبر بوده، تأخیر او ممکن است موجه تلقی شود.

۲. وجود عیب در زمان عقد

قاعده کلی این است که عیب موجب فسخ باید پیش از عقد یا در زمان عقد وجود داشته باشد. اگر عیب پس از عقد حادث شود، اصولاً حق فسخ ایجاد نمی شود و طرف متضرر باید از طریق طلاق اقدام کند. با این حال، دو استثنای مهم وجود دارد: «عنن» (ناتوانی جنسی مرد) و «جنون مرد». این دو عیب، اگر حتی پس از عقد نیز حادث شوند، به زن حق فسخ می دهند. همچنین، اگر فرد با علم و اطلاع کامل از وجود عیب در طرف مقابل، مبادرت به عقد نکاح کند، دیگر حق فسخ را نخواهد داشت، زیرا فرض بر این است که با رضایت خود به این وضعیت تن داده است.

۳. عدم قابلیت انتقال به ورثه

حق فسخ نکاح یک حق شخصی است و با فوت صاحب آن، از بین می رود و به ورثه منتقل نمی شود. به عبارت دیگر، ورثه نمی توانند به جای متوفی برای فسخ نکاح اقدام کنند. این قاعده منطقی است، چرا که با فوت یکی از زوجین، عقد نکاح به طور طبیعی منحل می شود و موضوعیت فسخ نکاح نیز از بین می رود.

۴. نقش پزشکی قانونی

در بسیاری از موارد فسخ نکاح که به دلیل عیوب جسمی یا روانی (مانند عنن، جنون، قرن، جذام و…) مطرح می شوند، اثبات وجود این عیوب برای دادگاه الزامی است. در اینجاست که نقش پزشکی قانونی بسیار حیاتی می شود. دادگاه برای تشخیص و تأیید وجود عیب، طرفین را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد و نظر کارشناسی این نهاد، مبنای اصلی صدور رأی دادگاه خواهد بود. بدون گواهی معتبر پزشکی قانونی، اثبات بسیاری از این عیوب دشوار یا غیرممکن خواهد بود.

مراحل عملی فسخ نکاح دائم (گام به گام)

فرایند فسخ نکاح دائم، اگرچه تشریفات طلاق را ندارد، اما مستلزم طی کردن مراحل قانونی مشخصی در دادگاه خانواده است. آگاهی از این مراحل برای فردی که قصد فسخ نکاح را دارد، بسیار مهم است.

۱. مشاوره حقوقی تخصصی

پیش از هر اقدامی، توصیه اکید می شود که با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنید. وکیل می تواند شرایط شما را بررسی کرده، از وجود حق فسخ اطمینان حاصل کند، مدارک لازم را به شما بگوید و بهترین مسیر قانونی را پیشنهاد دهد. پیچیدگی های حقوقی و فوریت حق فسخ، مشورت با متخصص را ضروری می سازد.

۲. جمع آوری مدارک

برای شروع فرایند، باید مدارک لازم را آماده کنید. این مدارک معمولاً شامل شناسنامه، عقدنامه، و هرگونه سندی است که وجود عیب یا تدلیس را ثابت می کند (مانند گواهی پزشکی قانونی، نتایج آزمایشات، شهادت شهود، مدارک مربوط به وضعیت شغلی یا تأهل قبلی و غیره).

۳. تنظیم و ارسال اظهارنامه (اختیاری)

گرچه الزامی نیست، اما ارسال یک اظهارنامه رسمی به همسر برای اعلام رسمی قصد فسخ نکاح می تواند گام مثبتی باشد. این اظهارنامه نشان می دهد که شما از حق خود مطلع هستید و قصد اقدام فوری دارید و می تواند در اثبات فوریت اقدام شما در دادگاه مؤثر باشد.

۴. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

گام بعدی، تنظیم و ثبت دادخواست فسخ نکاح در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در دادخواست باید به وضوح دلیل فسخ (وجود عیب یا تدلیس) و مستندات مربوطه (مانند شماره گواهی پزشکی قانونی) ذکر شود. دقت در تنظیم دادخواست و ذکر صحیح دلایل، در موفقیت پرونده تأثیر بسزایی دارد.

۵. رسیدگی در دادگاه خانواده

پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع داده می شود. دادگاه جلسات دادرسی را تشکیل می دهد و طرفین یا وکلایشان باید در این جلسات حاضر شده و دلایل و مستندات خود را ارائه دهند. در بسیاری از موارد مربوط به عیوب جسمی یا روانی، دادگاه طرفین را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد تا نظر کارشناسی در خصوص وجود عیب و قابلیت فسخ نکاح ارائه شود.

۶. صدور رأی دادگاه

پس از بررسی های لازم، دادگاه رأی خود را صادر می کند. این رأی می تواند مبنی بر تأیید فسخ نکاح یا رد دادخواست باشد. اگر یکی از طرفین به رأی صادر شده اعتراض داشته باشد، می تواند در مهلت های قانونی اقدام به تجدیدنظرخواهی و سپس فرجام خواهی (در صورت امکان) کند. رأی دادگاه پس از طی مراحل اعتراض و قطعیت یافتن، لازم الاجرا می شود.

۷. ثبت رسمی فسخ نکاح

پس از قطعی شدن حکم دادگاه مبنی بر تأیید فسخ نکاح، ثبت رسمی آن در دفاتر ازدواج و طلاق الزامی است. عدم ثبت رسمی فسخ نکاح می تواند منجر به اعمال مجازات قانونی برای متخلف شود. این مجازات طبق قانون حمایت خانواده، جزای نقدی و حبس تعزیری است. ثبت رسمی، وضعیت حقوقی زوجین را مشخص کرده و از ابهامات بعدی جلوگیری می کند.

آثار حقوقی فسخ نکاح دائم (مهریه، نفقه، عده)

فسخ نکاح دائم، مانند طلاق، پیامدهای حقوقی مهمی در خصوص حقوق مالی و غیرمالی زوجین دارد. مهم ترین این آثار شامل وضعیت مهریه، نفقه و عده است که در قانون مدنی به تفصیل به آن ها پرداخته شده است.

۱. وضعیت مهریه (ماده ۱۱۰۱ و ۱۰۹۸ قانون مدنی)

تعلق مهریه پس از فسخ نکاح دائم بستگی به زمان فسخ و علت آن دارد:

• قبل از نزدیکی: اگر فسخ نکاح دائم قبل از وقوع نزدیکی (دخول) صورت گیرد، زن اصولاً مستحق مهریه نیست و اگر مهریه را دریافت کرده باشد، باید آن را به مرد بازگرداند (ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی).
• استثنای قبل از نزدیکی: تنها استثنا در این زمینه، موردی است که علت فسخ، «عنن» (ناتوانی جنسی مرد) باشد. در این صورت، حتی اگر فسخ قبل از نزدیکی صورت گیرد، زن مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود (ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی).
• بعد از نزدیکی: اگر فسخ نکاح دائم پس از وقوع نزدیکی باشد، زن مستحق دریافت تمام مهریه است، زیرا با وقوع نزدیکی، مالکیت مهریه برای زن استقرار می یابد.
• حالت تدلیس: اگر فریب (تدلیس) از سوی زن صورت گرفته باشد و مرد به دلیل تدلیس زن، عقد را فسخ کند، زن به دلیل فریب کاری هیچ مهریه ای دریافت نخواهد کرد و اگر مهریه ای به او پرداخت شده باشد، مرد می تواند آن را مسترد کند.

۲. وضعیت نفقه (ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی)

نفقه، به معنای هزینه های زندگی زن که شامل خوراک، پوشاک، مسکن و سایر نیازهای متعارف می شود. تا زمانی که عقد نکاح دائم فسخ نشده و رابطه زوجیت برقرار است، تکلیف پرداخت نفقه بر عهده مرد است (ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی). بنابراین، زن تا زمان فسخ قطعی عقد، حق مطالبه نفقه را از همسرش دارد و این حق با فسخ عقد از بین می رود.

۳. وضعیت عده (مواد ۱۱۵۱، ۱۱۵۳ و ۱۱۵۵ قانون مدنی)

عده در فسخ نکاح دائم نیز بسته به شرایط زن متفاوت است:

• عده زن مدخوله (غیرباردار): مدت عده در فسخ نکاح دائم برای زنی که با همسرش نزدیکی داشته و باردار نیست، «سه طهر» است؛ یعنی زن باید سه بار عادت ماهانه را پشت سر بگذارد و در فاصله بین دو عادت پاک شود. اگر زن به دلیل یائسگی یا اقتضای سن، عادت ماهانه نبیند، عده او «سه ماه» است (ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی).
• عده زن باردار: برای زن باردار، عده فسخ نکاح تا زمان وضع حمل (تولد فرزند) خواهد بود، فارغ از اینکه این مدت طولانی تر یا کوتاه تر از سه طهر یا سه ماه باشد (ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی).
• عده زن غیر مدخوله (قبل از نزدیکی): زنی که پس از عقد، با همسرش نزدیکی نکرده است (زن غیر مدخوله)، در صورت فسخ نکاح دائم، نیازی به نگه داشتن عده ندارد و بلافاصله می تواند با مرد دیگری ازدواج کند (ماده ۱۱۵۵ قانون مدنی).

توصیه های حقوقی مهم

فسخ نکاح دائم، فرایندی حقوقی با پیچیدگی های خاص خود است که نیازمند دقت و آگاهی کامل است. برای آن دسته از افرادی که در چنین موقعیتی قرار می گیرند، رعایت توصیه های زیر می تواند به حفظ حقوق و تسریع روند قانونی کمک کند:

• لزوم اقدام به موقع و فوری: با توجه به قاعده فوریت حق فسخ، به محض اطلاع از وجود عیبی که موجب حق فسخ است، باید در اسرع وقت اقدام قانونی را آغاز کنید. هرگونه تأخیر غیرموجه ممکن است منجر به ساقط شدن این حق شود.
• حفظ مدارک و مستندات: تمامی مدارک مربوط به عقد، شناسایی، و به خصوص اسنادی که وجود عیب یا تدلیس را اثبات می کنند (مانند گواهی های پزشکی، شهادت نامه ها، مکاتبات و غیره) را با دقت نگهداری و جمع آوری کنید. این مدارک مستندات اصلی شما در دادگاه خواهند بود.
• مشاوره با وکیل متخصص پیش از هر اقدام: پیچیدگی های قانونی و ظرافت های مربوط به اثبات عیوب و اعمال حق فسخ، مشورت با یک وکیل متخصص خانواده را ضروری می سازد. وکیل می تواند شما را در تمامی مراحل راهنمایی کرده و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری کند.
• پرهیز از اقدامات عجولانه و غیرقانونی: از هرگونه اقدام خودسرانه، تهدید، یا استفاده از روش های غیرقانونی برای اعمال حق خود پرهیز کنید. تمامی اقدامات باید در چارچوب قانون و با رعایت رویه های قضایی انجام شود. حفظ آرامش و اتخاذ تصمیمات منطقی، در چنین شرایط حساسی اهمیت دوچندانی دارد.

در نهایت، آگاهی از حقوق و تعهدات قانونی، نخستین گام در مواجهه با مشکلات حقوقی خانواده است. با درک صحیح شرایط فسخ نکاح دائم و بهره گیری از مشاوره حقوقی، می توانید از حقوق خود به بهترین شکل دفاع کنید و مسیری قانونی و صحیح را طی نمایید.