آیا مالیات مهریه تصویب شده است؟ بررسی جامع آخرین وضعیت، نرخ های پیشنهادی و ابهامات قانونی

خیر، تاکنون هیچ قانون قطعی مبنی بر اخذ مالیات از مهریه به تصویب نرسیده و اجرایی نشده است. آنچه در رسانه ها و افکار عمومی مطرح می شود، مربوط به یک طرح پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی است که با هدف ساماندهی مهریه های سنگین و کاهش پرونده های قضایی مربوط به آن در دست بررسی است.

موضوع مهریه، به عنوان یک حق شرعی و قانونی برای زن، همواره از اهمیت ویژه ای در نظام خانواده ایرانی برخوردار بوده است. تعیین مهریه، بخش جدایی ناپذیری از سنت ازدواج در ایران است و ابعاد مختلف فقهی، حقوقی و اجتماعی دارد. در سال های اخیر، با افزایش مهریه های نامتعارف و چالش های ناشی از عدم توانایی مردان در پرداخت آن، بحث وضع مالیات بر مهریه به یکی از داغ ترین موضوعات حقوقی و اجتماعی تبدیل شده است. این گمانه زنی ها و اخبار ضد و نقیض، ابهامات زیادی را برای زوجین در آستانه ازدواج، افرادی که مهریه تعیین کرده اند یا در حال مطالبه آن هستند، وکلای دادگستری و عموم مردم ایجاد کرده است. این مقاله با هدف ارائه اطلاعات دقیق، مستند و قابل فهم، به بررسی وضعیت کنونی و طرح های پیشنهادی در خصوص مالیات مهریه می پردازد تا تمامی ابهامات رایج در این زمینه برطرف شود.

وضعیت قانونی فعلی مالیات بر مهریه

برای درک صحیح موضوع مالیات مهریه و پاسخ به این سوال که آیا مالیات مهریه تصویب شده، لازم است ابتدا به تعریف مهریه و وضعیت قانونی آن در ایران بپردازیم. سپس به بررسی معافیت مالیاتی کنونی مهریه طبق قوانین جاری کشور خواهیم پرداخت. آگاهی از این مبانی، اساس درک تمامی بحث های آتی در خصوص طرح های پیشنهادی است.

مهریه چیست؟ تعاریف و انواع آن

مهریه یکی از مهم ترین حقوق مالی است که در عقد نکاح دائم یا موقت برای زن تعیین می شود. این حق، نه تنها ریشه های عمیقی در فقه اسلامی دارد، بلکه در قانون مدنی ایران نیز به صراحت به آن پرداخته شده است. طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هرگونه تصرفی در آن داشته باشد. این مالکیت، مستقل از وقوع نزدیکی یا انجام وظایف زناشویی است و زن می تواند حتی پیش از شروع زندگی مشترک، مهریه خود را مطالبه کند.

مهریه می تواند اشکال و انواع مختلفی از دارایی ها را شامل شود، به شرط آنکه مالیت داشته باشد (یعنی ارزش اقتصادی و قابلیت مبادله داشته باشد) و قابلیت تملک توسط زن را دارا باشد. از جمله رایج ترین اشکال مهریه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وجه نقد: مبلغ مشخصی پول رایج کشور.
• سکه طلا: از متداول ترین انواع مهریه، شامل سکه های بهار آزادی (طرح قدیم یا جدید)، نیم سکه و ربع سکه.
• املاک: مانند آپارتمان، زمین مسکونی یا تجاری، یا باغ.
• خودرو: یک دستگاه خودرو با مشخصات معین.
• طلاجات و جواهرات: شامل زیورآلات و سنگ های قیمتی.
• سهام یا اوراق بهادار: بخشی از سهام یک شرکت یا سایر اوراق مالی.
• منافع یا خدمات: مانند حق تحصیل، حق اشتغال، یا حتی حق سفر به حج.

مهریه عمدتاً به دو شکل اصلی تعیین و در سند ازدواج درج می شود:

1. مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن می تواند در هر زمان که بخواهد، مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت فوری آن است. اصل بر این نوع مهریه است و مرد نمی تواند به بهانه عدم توانایی مالی، از پرداخت آن سرباز زند، مگر اینکه اعسار خود را ثابت کند.
2. مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه منوط به اثبات توانایی مالی (استطاعت) مرد توسط زن در دادگاه می شود. این نوع مهریه کمتر رایج است و اثبات استطاعت مالی مرد، بار اثباتی سنگینی بر دوش زن می گذارد.

ثبت مهریه در سند رسمی ازدواج، آن را به یک تعهد حقوقی غیرقابل انکار تبدیل می کند و در صورت عدم پرداخت از سوی مرد، زن می تواند از طریق مراجع قضایی (دادگاه خانواده) یا اجراییه اداره ثبت اسناد، اقدام به مطالبه و وصول آن نماید. این فرآیندها، تضمین کننده حقوق مالی زن در نظام حقوقی ایران هستند.

معافیت مالیاتی مهریه طبق قانون جاری

یکی از مهم ترین نکات حقوقی درباره مهریه که بسیاری از ابهامات را برطرف می کند، وضعیت مالیاتی آن است. بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم جمهوری اسلامی ایران، مهریه، اعم از نقدی و غیرنقدی، به صورت کامل از پرداخت مالیات معاف است. متن این ماده قانونی به صراحت بیان می دارد که «مهریه و جهیزیه از پرداخت مالیات معاف است». این یعنی دریافت مهریه توسط زن، به هیچ عنوان مشمول مالیات نمی شود. این معافیت، تا به امروز همچنان پابرجا و معتبر است و هیچ قانون یا مصوبه جدیدی برای لغو آن تصویب و اجرایی نشده است.

سازمان امور مالیاتی کشور، به عنوان نهاد متولی اخذ مالیات، بارها با صدور اطلاعیه ها و بخشنامه های رسمی، این موضوع را تأیید کرده و هرگونه شایعه در خصوص وضع مالیات بر مهریه را تکذیب کرده است. بنابراین، فارغ از نوع و مبلغ مهریه، از جمله مهریه های سنگین یا مهریه های کم، معافیت مالیاتی مهریه همچنان معتبر است. چه مهریه به صورت وجه نقد، سکه، ملک، خودرو یا هر دارایی دیگری تعیین شده باشد، اصل دریافت آن به عنوان مهریه، هیچ گونه مالیات مهریه را به همراه ندارد.

این معافیت، بر اساس فلسفه حمایت از نهاد خانواده و احترام به حقوق شرعی و قانونی زن در نظر گرفته شده است. این بدان معناست که زوجه در لحظه ای که مهریه به ملکیت او در می آید یا آن را دریافت می کند، هیچ گونه بار مالیاتی مستقیم ندارد. این حکم، برای زوجین جوان که در آستانه ازدواج هستند و همچنین برای افرادی که مهریه خود را تعیین کرده یا در حال مطالبه آن هستند، بسیار اهمیت دارد و خیال آن ها را از بابت پرداخت مالیات بر اصل مهریه آسوده می کند.

طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه (آنچه در مجلس در حال بررسی است)

با وجود معافیت مالیاتی کنونی مهریه که در بخش قبل توضیح داده شد، طرحی در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است که می تواند در آینده تغییراتی در این زمینه ایجاد کند. این طرح با هدف کاهش معضلات مهریه های سنگین و زندانی شدن مردان مطرح شده و نیازمند آگاهی دقیق عموم مردم از جزئیات آن است. در این بخش، به معرفی و بررسی این طرح پیشنهادی خواهیم پرداخت.

معرفی طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه

در سال های اخیر، معضل مهریه های سنگین و عدم توانایی بسیاری از مردان در پرداخت آن، به یکی از چالش های جدی قوه قضاییه و نظام اجتماعی کشور تبدیل شده است. افزایش چشمگیر پرونده های مطالبه مهریه در محاکم قضایی، طولانی شدن فرآیندهای دادرسی، و متأسفانه، زندانی شدن مردان زیادی به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه، ضرورت بازنگری در قوانین مربوط به مهریه را برجسته کرده است. آمارهای قوه قضاییه نشان می دهد که بخش قابل توجهی از پرونده های دادگاه های خانواده مربوط به مهریه است و این وضعیت، علاوه بر تحمیل بار مالی و نیروی انسانی بر دستگاه قضایی، پیامدهای اجتماعی ناخوشایندی نیز دارد.

در واکنش به این معضلات، طرحی با عنوان اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و در حال حاضر در دست بررسی و مذاکره قرار دارد. هدف اصلی این طرح، ساماندهی وضعیت مهریه، کاهش مهریه های نامتعارف و سنگین، کوتاه کردن روند دادرسی و حل مشکلات قضایی ناشی از آن است. این طرح پیشنهاد می دهد که برای مهریه هایی که از سقف مشخصی فراتر می روند، مالیاتی در نظر گرفته شود تا از همان ابتدا، تعیین مهریه های غیرمنطقی و بسیار بالا با یک بازدارندگی مالی مواجه شود.

نکته حیاتی و بسیار مهم این است که این فقط یک طرح پیشنهادی است و تا زمان نگارش این مقاله، هیچ قانون قطعی در این خصوص به تصویب نرسیده و اجرایی نشده است. آگاهی از این تفاوت بین طرح پیشنهادی که هنوز در مرحله بحث و بررسی قرار دارد و قانون تصویب شده که لازم الاجرا است، برای جلوگیری از سردرگمی و انتشار اطلاعات نادرست، بسیار مهم است. این طرح در صورت تصویب نهایی، می تواند به عنوان قانون جدید مالیات مهریه شناخته شود.

نرخ های پلکانی مالیات بر مهریه (بر اساس پیش نویس طرح)

بر اساس پیش نویس طرح پیشنهادی که در مجلس در حال بررسی است، نرخ های مالیات مهریه به صورت پلکانی و بر اساس تعداد سکه تعیین شده است. این نرخ ها با هدف ترغیب زوجین به تعیین مهریه های متعارف تر و جلوگیری از ثبت مهریه های سنگین طراحی شده اند. هدف، این است که با افزایش تعداد سکه های مهریه، بار مالیاتی نیز به صورت تصاعدی افزایش یابد تا افراد در هنگام عقد، دقت بیشتری در تعیین میزان مهریه داشته باشند. این جدول، نرخ های پیشنهادی را به صورت دقیق نشان می دهد:

تعداد سکه	نرخ مالیات پیشنهادی
مهریه تا ۱۴ سکه	معاف از مالیات
مهریه ۱۵ تا ۱۰۰ سکه	۱.۱ درصد از ارزش مهریه
مهریه ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه	۲ درصد از ارزش مهریه
مهریه بالای ۲۰۰ سکه	۱۵ درصد از ارزش مهریه

توجه داشته باشید که این نرخ ها صرفاً بر اساس پیش نویس طرح پیشنهادی هستند و ممکن است در فرآیند تصویب نهایی در مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان، تغییرات قابل توجهی داشته باشند. بنابراین، نمی توان آن ها را به عنوان نرخ های قطعی و اجرایی در نظر گرفت و صرفاً جنبه اطلاع رسانی از محتوای طرح پیشنهادی را دارند.

این ساختار پلکانی تلاش می کند تا مهریه های پایین و متعارف را تشویق کند و برای مهریه های سنگین، بار مالی بیشتری ایجاد کند. برای مثال، مالیات مهریه 1404 (در صورت تصویب طرح با همین جزئیات) برای ۱۰۰ سکه معادل ۱.۱ درصد و برای ۳۰۰ سکه معادل ۱۵ درصد خواهد بود که تفاوت فاحشی در مبلغ پرداختی ایجاد می کند.

نحوه محاسبه مالیات مهریه (در صورت تصویب و اجرایی شدن)

در صورت تصویب و اجرایی شدن طرح مالیات مهریه، نحوه محاسبه آن بر اساس نرخ های پلکانی ذکر شده در بخش قبل خواهد بود. برای روشن تر شدن این موضوع و درک عملی نحوه محاسبه مالیات مهریه، می توانیم از یک فرمول ساده و مثال عملی استفاده کنیم.

فرمول کلی برای محاسبه میزان مالیات مهریه به شرح زیر است:

مالیات مهریه = (ارزش کل سکه ها بر اساس نرخ روز × نرخ مالیات مربوطه) ÷ 100

برای درک بهتر، فرض می کنیم که زوجین توافق کرده اند ۳۰۰ سکه تمام بهار آزادی را به عنوان مهریه تعیین کنند و نرخ روز هر سکه در زمان عقد ۴۰ میلیون تومان باشد.

1. تعیین ارزش کل مهریه (بر اساس نرخ روز): ابتدا ارزش ریالی کل مهریه را محاسبه می کنیم.

   ۳۰۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (قیمت تقریبی هر سکه در بازار) = ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (دوازده میلیارد تومان).

2. تعیین نرخ مالیات (بر اساس تعداد سکه): طبق جدول پلکانی پیشنهادی طرح، برای مهریه های بالای ۲۰۰ سکه، نرخ مالیات ۱۵ درصد است.
3. محاسبه مالیات: اکنون مبلغ مالیات را با استفاده از فرمول محاسبه می کنیم.

   (۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱۵) ÷ ۱۰۰ = ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (یک میلیارد و هشتصد میلیون تومان).

بنابراین، در این مثال فرضی و با فرض تصویب طرح پیشنهادی، زوجین باید مبلغ ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان را به عنوان مالیات ثبت مهریه پرداخت کنند. این مثال به وضوح نشان می دهد که با افزایش تعداد سکه، مبلغ مالیات می تواند بسیار قابل توجه باشد و این خود به نوعی عامل بازدارنده برای تعیین مهریه های بسیار سنگین و نامتعارف خواهد بود. این محاسبات صرفاً بر اساس نرخ های پیشنهادی بوده و نرخ واقعی سکه در زمان عقد می تواند متفاوت باشد. وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی می توانند در ارائه دقیق تر این محاسبات کمک کننده باشند.

زمان و مسئول پرداخت مالیات مهریه (در صورت تصویب)

یکی از سؤالات اساسی دیگر در خصوص طرح پیشنهادی مالیات مهریه این است که در صورت تصویب و اجرایی شدن این قانون (که ممکن است به عنوان قانون جدید مالیات مهریه در سال های آینده شناخته شود)، این مالیات در چه زمانی و توسط چه کسی باید پرداخت شود. بر اساس جزئیات ارائه شده در پیش نویس طرح، زمان و مسئولیت پرداخت به شرح زیر پیش بینی شده است:

1. زمان پرداخت: پرداخت مالیات احتمالی مهریه، در زمان ثبت رسمی عقد نکاح در دفاتر ازدواج صورت خواهد گرفت. به عبارت دیگر، پیش از آنکه سند ازدواج به طور کامل صادر و تحویل زوجین شود، این مالیات باید پرداخت گردد. این رویکرد، مشابه حق ثبت ازدواج است که در زمان ثبت عقد دریافت می شود و نشان دهنده یک رویکرد پیشگیرانه برای مدیریت مهریه ها از همان ابتدای زندگی مشترک است.
2. مسئول پرداخت: برخلاف تصور برخی که ممکن است مسئولیت پرداخت را صرفاً بر عهده مرد یا زن بدانند، طرح پیشنهادی بر مسئولیت مشترک زوجین در پرداخت این مالیات تأکید دارد. این بدان معناست که مالیات مهریه به صورت مساوی بین زوج (مرد) و زوجه (زن) تقسیم شده و هر دو طرف باید سهم خود را بپردازند. تعیین این مسئولیت مشترک، هدفمند است و به منظور ایجاد بازدارندگی برای هر دو طرف در تعیین مهریه های بسیار سنگین و غیرمنطقی در نظر گرفته شده است. این رویکرد به معنای آن است که مالیات مهریه بر عهده کیست؟ پاسخ این است: بر عهده هر دو زوج.

عدم پرداخت این مالیات ثبت مهریه می تواند پیامدهای حقوقی در پی داشته باشد. به عنوان مثال، در صورت عدم پرداخت مالیات، ممکن است امکان دریافت سند ازدواج یا رونوشت آن برای زوجین وجود نداشته باشد. این مسئله می تواند در آینده مشکلاتی را برای طرح دعاوی حقوقی مرتبط با خانواده، مانند مطالبه مهریه، نفقه یا طلاق، ایجاد کند؛ چرا که سند ازدواج یکی از مدارک اصلی و معتبر در این دعاوی محسوب می شود. این ساختار پیشنهادی، تلاش دارد تا با توزیع بار مالیاتی، مسئولیت تعیین مهریه را متوجه هر دو سوی خانواده کند و بدین وسیله، به سمت مهریه های متعارف تر و پایدارتر سوق دهد.

مزایا و چالش های احتمالی تصویب طرح مالیات مهریه

تصویب طرح مالیات بر مهریه، همانند هر تغییر قانونی دیگری، دارای مزایا و چالش های خاص خود است که از ابعاد مختلف حقوقی، اجتماعی و اقتصادی قابل بررسی است. درک این جنبه ها به تحلیل جامع تر این طرح کمک می کند.

مزایای احتمالی تصویب طرح:

• کاهش پرونده های مهریه در دادگاه ها: یکی از اهداف اصلی این طرح، کاهش تعداد پرونده های متعدد مطالبه مهریه در محاکم قضایی است. با ایجاد بازدارندگی مالی، انتظار می رود میزان مهریه های سنگین کاهش یابد و در نتیجه، حجم دعاوی حقوقی نیز تقلیل پیدا کند که بار سنگینی از دوش دستگاه قضا بر می دارد.
• کوتاه شدن روند دادرسی و تسهیل وصول مهریه برای زنان: با کاهش تعداد پرونده ها و شاید تعیین سقف های معقول تر، فرآیند دادرسی و وصول مهریه برای زنان نیز می تواند سریع تر و کارآمدتر شود. این امر به زنان کمک می کند تا حقوق خود را در مدت زمان کمتری مطالبه کنند.
• جلوگیری از زندانی شدن مردان: مهریه های سنگین، منجر به زندانی شدن بسیاری از مردان به دلیل ناتوانی در پرداخت شده است که پیامدهای اجتماعی و خانوادگی ناخوشایندی به دنبال دارد. این طرح می تواند از این معضل اجتماعی جلوگیری کند.
• ترویج ازدواج آسان تر و پایدارتر: با کاهش بار مالی مهریه (چه از جانب مرد و چه از جانب خانواده زن که ممکن است برای تعیین مهریه بالا اصرار داشته باشند)، ممکن است تمایل جوانان به ازدواج افزایش یابد و مسیر تشکیل خانواده تسهیل شود. این موضوع به پایداری بیشتر زندگی های مشترک نیز کمک می کند.
• بهبود اقتصاد خانواده: کاهش مهریه های سنگین می تواند به بهبود وضعیت مالی خانواده های جوان کمک کرده و منابع مالی را که صرف تعهدات سنگین مهریه می شوند، به سمت سرمایه گذاری های مفیدتر برای آینده مشترک هدایت کند.

چالش ها و انتقادات احتمالی به طرح:

• کاهش اهرم فشار زنان: منتقدان معتقدند که مهریه در فرهنگ و قوانین ایران، گاهی به عنوان یک اهرم حمایتی برای زنان در مواقع طلاق و جدایی عمل می کند. وضع مالیات بر آن می تواند این اهرم را تضعیف کند و زنان را در موقعیت آسیب پذیرتری قرار دهد.
• ابهامات اجرایی و پیچیدگی های اداری: جزئیات اجرایی این طرح، به ویژه در مورد مهریه های غیرنقدی (مانند ملک و خودرو)، نحوه ارزش گذاری آن ها، و سازوکارهای دقیق وصول مالیات، می تواند چالش برانگیز و نیازمند سازوکارهای پیچیده اداری باشد.
• بار مالی اضافی بر زوجین در آستانه زندگی: در شرایط اقتصادی کنونی، وضع مالیات جدید، حتی به صورت مشترک، می تواند بار مالی اضافی و قابل توجهی بر دوش زوجین در آستانه زندگی مشترک قرار دهد و حتی ممکن است به جای تسهیل، مانع ازدواج شود.
• عدم تضمین موفقیت در کاهش طلاق: برخی جامعه شناسان و کارشناسان خانواده معتقدند که مسائل ریشه ای طلاق فراتر از میزان مهریه است و صرف وضع مالیات ممکن است به کاهش چشمگیر آمار طلاق منجر نشود، بلکه صرفاً شکل و ماهیت اختلافات را تغییر دهد.
• مسئله عدالت و تبعیض: ممکن است این طرح به دلیل ایجاد محدودیت های مالی برای مهریه های بالاتر، به نوعی تبعیض علیه برخی از توافقات زوجین تلقی شود و با اصول آزادی اراده در تعیین مهریه در تعارض باشد.

بررسی دقیق این مزایا و چالش ها نشان می دهد که قانون جدید مالیات مهریه نیازمند بررسی های کارشناسی جامع و همه جانبه است تا بتواند به اهداف خود دست یابد و در عین حال، حقوق و منافع تمامی اقشار جامعه را حفظ کند و از پیامدهای منفی احتمالی جلوگیری نماید.

تفاوت ها و رفع سوءتفاهمات رایج

در خصوص مالیات مهریه، سوءتفاهمات و اطلاعات نادرست زیادی در افکار عمومی وجود دارد. این بخش به شفاف سازی تفاوت های کلیدی و رفع ابهامات رایج می پردازد تا درک دقیقی از این موضوع حاصل شود و از خلط مباحث جلوگیری شود.

تفاوت مالیات بر مهریه با مالیات سکه

یکی از رایج ترین ابهامات و نقاط سردرگمی، خلط مفهوم مالیات بر مهریه با مالیات سکه است. این دو مفهوم کاملاً از یکدیگر متمایز هستند و هر کدام چارچوب قانونی خاص خود را دارند و به مسائل متفاوتی می پردازند.

مالیات بر مهریه: همانطور که پیشتر اشاره شد، طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، اصل مهریه (اعم از سکه، وجه نقد، ملک و غیره) به صورت کامل از مالیات معاف است. به این معنی که دریافت سکه به عنوان مهریه، به دلیل ماهیت حقوقی و شرعی آن، مشمول هیچ گونه مالیات مهریه نمی شود. حتی طرحی نیز برای وضع مالیات بر مهریه در مجلس در حال بررسی است، اما هنوز به قانون تبدیل نشده و لذا در حال حاضر، چنین مالیاتی وجود ندارد.

مالیات سکه: این نوع مالیات به معاملات خرید و فروش سکه طلا (به ویژه در مقادیر بالا) و سود حاصل از آن مربوط می شود. در سال های اخیر، سازمان امور مالیاتی کشور بر اساس اطلاعات دریافتی از بانک مرکزی در خصوص خریداران سکه، اقدام به مطالبه مالیات بر عملکرد (مالیات بر درآمد) از این افراد کرده است. این مالیات، بر اساس تعداد سکه های خریداری شده، میزان سود کسب شده و با نرخ های مشخص، از سودی که فرد از خرید و فروش سکه کسب کرده است، اخذ می شود. بنابراین، اگر زوجه سکه های مهریه خود را دریافت کند و سپس اقدام به فروش آن ها نماید و از این فروش سودی به دست آورد، این سود ممکن است مشمول مالیات بر درآمد شود.

تفاوت اصلی اینجاست که معافیت مهریه، مربوط به حق مطالبه و دریافت آن به عنوان یک حق قانونی و شرعی است و یک بار مالیاتی بر اصل آن تعلق نمی گیرد، در حالی که مالیات سکه به فعالیت اقتصادی خرید و فروش سکه و کسب سود از آن ارتباط دارد. لذا، صرف دریافت سکه به عنوان مهریه، مالیاتی ندارد، اما اگر همان سکه ها با هدف کسب سود در بازار فروخته شوند، این سود مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود. این تمایز برای رفع ابهام مهریه شامل مالیات می شود بسیار مهم است.

وضعیت مالیاتی مهریه های غیرنقدی (ملک، خودرو، طلا)

همانند مهریه های نقدی یا سکه، مهریه های غیرنقدی نیز مشمول معافیت مالیاتی اصل مهریه هستند. قانون جدید مالیات مهریه (چه در حال حاضر که معافیت کامل است و چه در صورت تصویب طرح پیشنهادی مجلس)، تفاوتی بین انواع مهریه (نقدی یا غیرنقدی) قائل نیست و همگی را از مالیات بر اصل مهریه معاف می داند. این حکم، شامل دارایی هایی مانند ملک، خودرو، طلاجات یا سایر اشیای قیمتی که به عنوان مهریه تعیین شده اند، می شود.

این بدان معناست که اگر مهریه زن یک واحد مسکونی، یک دستگاه خودرو، یا مجموعه ای از طلاجات خاص باشد، در زمان دریافت این اقلام به عنوان مهریه، زن مالیاتی پرداخت نمی کند. اصل تملک این دارایی ها به عنوان مهریه، از بار مالیاتی معاف است.

با این حال، یک نکته مهم حقوقی و مالیاتی وجود دارد که باید به آن توجه داشت: در صورتی که مهریه به صورت ملک یا خودرو باشد، برای انتقال رسمی سند این دارایی ها از نام مرد به نام زن، هزینه ها و مالیات های مربوط به نقل و انتقال سند بر عهده طرفین خواهد بود. این هزینه ها شامل موارد زیر می شود:

• مالیات نقل و انتقال ملک یا خودرو (که معمولاً بر عهده فروشنده است ولی می تواند طبق توافق، به عهده خریدار نیز باشد).
• حقوق دولتی ثبت (مانند حق الثبت و حق التحریر در دفاتر اسناد رسمی).
• عوارض شهرداری یا سایر نهادهای مرتبط.

این هزینه ها و مالیات ها، به دلیل فرآیند نقل و انتقال سند دارایی ها هستند و به ماهیت مهریه مرتبط نیستند. یعنی، حتی اگر این ملک یا خودرو به روش های دیگری (مانند خرید و فروش یا هبه) به نام فرد منتقل می شد، باز هم این هزینه ها باید پرداخت می گردید. بنابراین، باید دقت داشت که این هزینه ها را با مالیات مهریه اشتباه نگرفت؛ اصل مهریه، چه نقدی و چه غیرنقدی، معاف از مالیات است، اما انتقال مالکیت رسمی دارایی ها ممکن است هزینه هایی در بر داشته باشد که ماهیت مالیاتی متفاوت از مالیات بر مهریه دارند. این شفاف سازی برای افرادی که مهریه غیرنقدی تعیین کرده اند، ضروری است.

حق ثبت مهریه چیست و تفاوت آن با مالیات؟

مفهوم حق ثبت مهریه نیز گاهی با مالیات مهریه اشتباه گرفته می شود و این خلط مبحث می تواند منجر به نگرانی های بی مورد شود. در حالی که این دو مفهوم کاملاً متفاوت هستند و هر کدام کارکرد و مبنای قانونی خاص خود را دارند.

حق ثبت مهریه چیست؟
حق ثبت مهریه، هزینه ای اداری و ثبتی است که در زمان ثبت رسمی عقد نکاح در دفاتر اسناد رسمی (دفاتر ازدواج) دریافت می شود. این مبلغ، درصدی از ارزش مهریه تعیین شده است که به حساب دولت واریز می گردد. هدف از دریافت این حق ثبت، نه مالیات گیری از مهریه به معنای دریافت مالیات بر درآمد یا دارایی، بلکه پوشش هزینه های اداری مربوط به ثبت سند ازدواج و همچنین، تا حدودی، ایجاد انگیزه ای برای تعیین مهریه های متعارف تر و واقع بینانه تر است.

بر اساس بخشنامه ها و مقررات سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، حق ثبت مهریه به صورت پلکانی محاسبه می شود. به عنوان مثال، ممکن است برای مهریه های تا سقف ۱۱۰ سکه (معروف به قانون مهریه ۱۱۰ سکه که در بخش بعدی توضیح داده می شود)، حق ثبت کمتری دریافت شود و برای مهریه های بالاتر از آن سقف، این نرخ افزایش یابد. این رویکرد، در راستای تشویق به تعیین مهریه هایی است که قابلیت اجرا و پرداخت بیشتری دارند و به کاهش دعاوی قضایی کمک می کند.

تفاوت حق ثبت با مالیات مهریه:
تفاوت اصلی این است که مالیات مهریه (به معنای واقعی کلمه) در حال حاضر وجود ندارد و همانطور که گفته شد، مهریه طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم معاف است. اما حق ثبت، یک هزینه اداری است که برای انجام فرآیند ثبت رسمی و قانونی ازدواج و مهریه اخذ می شود. این مبلغ، جزء درآمدهای دولت محسوب می شود اما ماهیت آن با مالیات بر درآمد یا دارایی متفاوت است. پرداخت حق ثبت، به سند ازدواج اعتبار قانونی می بخشد و زن می تواند در صورت نیاز، از طریق این سند رسمی، مهریه خود را مطالبه کند. بنابراین، هر چند حق ثبت، یک بار مالی را در زمان عقد ایجاد می کند، اما نباید آن را با مالیات ثبت مهریه یا مالیات بر مهریه که فعلا وجود ندارد، اشتباه گرفت.

مهریه در صورت فوت زوجین و مسائل مالیاتی مرتبط

وضعیت مالیات مهریه در صورت فوت یکی از زوجین نیز یکی دیگر از نقاط ابهام است. باید تأکید کرد که در این شرایط نیز، اصل مهریه همچنان از مالیات معاف است، اما ممکن است مسائل مالیاتی دیگری مطرح شود که به ماهیت ارث مرتبط است، نه خود مهریه.

فوت زوجه (زن):
اگر زن (زوجه) پیش از دریافت مهریه خود فوت کند، مهریه او به عنوان بخشی از ترکه (ارث) متوفی محسوب می شود. در این صورت، ورثه قانونی زن (مانند فرزندان، پدر و مادر او) می توانند مهریه را از مرد (زوج) یا در صورت فوت زوج، از ورثه او مطالبه کنند. نکته مهم این است که ورثه زن نیز برای دریافت این مهریه، مشمول مالیات مهریه نخواهند شد، زیرا این حق، همچنان ماهیت مهریه دارد. با این حال، اگر ورثه پس از دریافت مهریه، آن را به عنوان یک دارایی شخصی خود به فروش برسانند (مانند فروش سکه های دریافتی)، سود حاصل از آن ممکن است مشمول مالیات بر درآمد شود.

فوت زوج (مرد):
اگر مرد (زوج) پیش از پرداخت مهریه فوت کند، زن می تواند مهریه خود را به عنوان یک طلب ممتاز از ماترک (دارایی های باقیمانده) متوفی مطالبه نماید. طبق قانون مدنی ایران و قوانین ارث، پرداخت مهریه زن بر سایر دیون و بدهی های مرد، حتی پیش از تقسیم ارث بین ورثه، اولویت دارد. در این حالت نیز، اصل مهریه که زن دریافت می کند، مشمول مالیات نیست و به عنوان مالیات بر ارث مهریه محسوب نمی شود.

مالیات بر ارث:
در هر دو حالت، اگر دارایی هایی که به عنوان مهریه به زن منتقل شده اند (مثلاً یک ملک)، پس از فوت زن به ورثه او منتقل شوند، یا در صورتی که زن خود فوت کند و دارایی های ناشی از مهریه او به ورثه برسد، در این مرحله مالیات بر ارث برای ورثه مطرح می شود. اما این مالیات، بر اصل ارث است و نه بر ماهیت مهریه. به عبارت دیگر، مهریه خود به خود مالیات ندارد، اما انتقال آن در قالب ارث، مشمول قوانین مالیات بر ارث خواهد بود که دارای نرخ ها و معافیت های خاص خود است. این تفکیک برای روشن شدن آخرین اخبار مالیات مهریه در صورت فوت ضروری است.

ابهام قانون مهریه ۱۴ سکه:

یکی دیگر از سوءتفاهمات رایج در افکار عمومی، اصطلاح قانون مهریه ۱۴ سکه است. این اصطلاح، واقعیت قانونی ندارد و به اشتباه در میان مردم مطرح شده است. آنچه در قوانین ایران و به ویژه در قانون حمایت خانواده وجود دارد، نه محدودیت ۱۴ سکه، بلکه مسئله سقف ۱۱۰ سکه است که به شرح زیر می باشد:

سقف ۱۱۰ سکه برای اجرای مهریه:
بر اساس قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، در صورتی که مرد (زوج) توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد و مدعی اعسار (ناتوانی مالی) باشد، دادگاه می تواند تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن را از اموال مرد توقیف و به زن پرداخت کند و مرد را ملزم به پرداخت فوری یا اقساطی آن نماید. اما اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، زن برای وصول مازاد بر ۱۱۰ سکه، باید استطاعت مالی مرد را در دادگاه اثبات کند. این به این معنی نیست که مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باطل است، بلکه وصول آن منوط به اثبات تمکن مالی زوج است.

عدم وجود قانون ۱۴ سکه:
بنابراین، هیچ قانون رسمی و مصوب با عنوان قانون مهریه ۱۴ سکه وجود ندارد که مهریه را به این تعداد محدود کند یا مرد را صرفاً به پرداخت ۱۴ سکه موظف بداند. سوءبرداشت از این موضوع ممکن است ناشی از:

• آرای قضایی خاص و شرایط اعسار: در برخی پرونده ها و با توجه به شرایط خاص اعسار مرد و اوضاع و احوال زندگی او، قضات ممکن است با تقسیط مهریه، پرداخت های اولیه را در حد کمتر (مثلاً ۱۴ سکه به صورت پیش پرداخت یا در اقساط اولیه) تعیین کنند که به اشتباه این تصور را ایجاد کرده است.
• فشار اجتماعی یا عرف در برخی مناطق: گاهی اوقات فشار اجتماعی یا توصیه به مهریه های متعارف تر و پایین تر، این عدد را به ذهن متبادر می کند، اما مبنای قانونی برای آن وجود ندارد.

مهم است بدانیم که مهریه، توافقی بین زوجین است و می تواند هر میزانی داشته باشد؛ اما قانون برای اجرای آن و حمایت از مردان معسر (ناتوان از پرداخت)، سقف ۱۱۰ سکه را برای سهولت در اجرا در نظر گرفته است و محدودیت ۱۴ سکه، صرفاً یک اشتباه رایج در افکار عمومی است.

نتیجه گیری

در مجموع، مبحث مالیات مهریه یکی از موضوعات مهم و در عین حال پیچیده در حقوق خانواده و مالیات کشور است که نیازمند آگاهی دقیق و مستند می باشد. همانطور که در این مقاله به تفصیل و با استناد به قوانین بررسی شد، باید به صورت قاطع عنوان کرد که خیر، تاکنون هیچ قانون قطعی مبنی بر اخذ مالیات از مهریه در جمهوری اسلامی ایران به تصویب نرسیده و اجرایی نشده است.

مهریه، چه به صورت نقدی و چه غیرنقدی (مانند سکه، ملک، خودرو)، بر اساس صراحت ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، به طور کامل از مالیات معاف است. این معافیت شامل زمان دریافت اصل مهریه می شود. شایعات و گمانه زنی ها پیرامون مالیات مهریه ۱۴۰۴ یا هر سال دیگری، صرفاً به یک طرح پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی بازمی گردد که با هدف ساماندهی مهریه های سنگین و کاهش مشکلات ناشی از آن، در حال بررسی است. این طرح، در صورت تصویب، نرخ های پلکانی برای مهریه های بالاتر از ۱۴ سکه و مسئولیت مشترک زوجین در پرداخت آن را پیش بینی می کند که هنوز جنبه قانونی پیدا نکرده و قابلیت اجرایی ندارد.

تمایز قائل شدن بین مالیات بر مهریه با مفاهیم دیگری نظیر مالیات سکه (که بر سود حاصل از خرید و فروش سکه اعمال می شود و نه بر اصل دریافت مهریه)، هزینه های نقل و انتقال سند برای مهریه های غیرنقدی (که مالیات بر دارایی هستند، نه بر مهریه)، یا حق ثبت مهریه (که یک هزینه اداری است و برای رسمی کردن سند ازدواج دریافت می شود)، بسیار حائز اهمیت است. همچنین، ابهامات مربوط به قانون مهریه ۱۴ سکه نیز توضیح داده شد که در واقع یک سوءبرداشت از قانون مهریه ۱۱۰ سکه در قانون حمایت خانواده است.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و مالی این موضوع، برای هرگونه تصمیم گیری حقوقی و مالی مرتبط با مهریه، به شدت توصیه می شود که افراد به اطلاعات موثق و رسمی مراجعه کرده و در صورت نیاز، با وکلای متخصص در امور خانواده و مالیات مشورت نمایند. این امر به ویژه برای زوجین جوان در آستانه ازدواج و افرادی که در حال تعیین یا مطالبه مهریه هستند، اهمیت دوچندانی دارد. پیگیری آخرین اخبار مالیات مهریه از مراجع ذی صلاح، می تواند شما را در جریان آخرین تحولات و قوانین آتی قرار دهد.