مهریه اجرا گذاشتن یعنی چی؟ راهنمای جامع و گام به گام مطالبه مهریه در ایران (به روزرسانی 1403-1404)

مهریه اجرا گذاشتن به معنای اقدام قانونی زن برای مطالبه و وصول مهریه خود از همسرش است. این اقدام زمانی صورت می گیرد که مرد از پرداخت مهریه به صورت داوطلبانه خودداری کند و زن برای احقاق حق خود، از طریق مراجع قانونی مانند اداره ثبت اسناد رسمی یا دادگاه خانواده، مراحل لازم را پیگیری نماید. این فرآیند امکان توقیف اموال و دارایی های مرد را برای تأمین مهریه فراهم می آورد.

مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی زن، از زمان جاری شدن صیغه عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می گیرد. این حق، پشتوانه ای مهم برای زن در زندگی مشترک و حتی پس از آن محسوب می شود. در بسیاری از موارد، زنان برای دریافت مهریه خود با چالش های حقوقی و اداری مواجه می شوند که نیازمند آگاهی کامل از فرآیندهای قانونی است. آگاهی از مفهوم دقیق اجرا گذاشتن مهریه، مسیرهای قانونی موجود، مدارک لازم، هزینه ها و نکات حقوقی کلیدی، می تواند به زنان کمک کند تا با اطمینان خاطر و به شکلی صحیح، برای مطالبه حق خود اقدام کنند. این راهنمای جامع، با هدف ارائه اطلاعات دقیق، مستند و قابل فهم، تمامی ابعاد این فرآیند حقوقی را تشریح می کند تا خوانندگان بتوانند با دیدی باز و آگاهانه، بهترین تصمیم را برای شرایط خود اتخاذ نمایند.

مهریه اجرا گذاشتن به زبان ساده: تعریف حقوقی و کاربردی

مهریه اجرا گذاشتن اصطلاحی عامیانه است که به معنای به جریان انداختن فرآیند قانونی برای مطالبه و دریافت مهریه از سوی زن است. در واقع، زن با مراجعه به نهادهای ذی صلاح قانونی، درخواست می کند که مهریه تعیین شده در سند ازدواج، از همسرش دریافت و به او پرداخت شود. این اقدام می تواند در هر زمان پس از عقد، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق، انجام شود.

مهریه، برخلاف نفقه که نوعی حمایت مالی مستمر است، یک دین و حق مالی ثابت و مشخص است که با وقوع عقد ازدواج، بر ذمه مرد مستقر می شود. این حق، حتی اگر زن و شوهر سال ها در کنار یکدیگر زندگی کرده باشند و زن هیچ گاه آن را مطالبه نکرده باشد، همچنان پابرجاست. زمانی که زن برای دریافت مهریه خود اقدام می کند، در حقیقت از حق قانونی خود برای وصول دین استفاده می کند. این اقدام می تواند به دلایل مختلفی صورت گیرد؛ گاهی به دلیل بروز اختلاف و تصمیم به جدایی، گاهی برای تأمین مالی آینده خود در صورت عدم اطمینان از وضعیت زندگی مشترک، و گاهی نیز صرفاً برای اطمینان از حقوق مالی خود بدون قصد طلاق. در هر صورت، این حق، ذاتی و مستقل از سایر حقوق و تعهدات زوجین است.

اجرا گذاشتن مهریه به زن این قدرت را می دهد که در صورت عدم پرداخت داوطلبانه از سوی مرد، از طریق ابزارهای قانونی مانند توقیف اموال، برای دریافت مهریه اقدام کند. این فرآیند می تواند شامل شناسایی اموال منقول (مانند خودرو، حساب بانکی) و غیرمنقول (مانند ملک) مرد باشد که پس از طی مراحل قانونی، برای پرداخت مهریه مورد استفاده قرار می گیرند. شناخت دقیق این مفهوم و مراحل آن، اولین گام برای زنانی است که قصد مطالبه مهریه خود را دارند.

تفاوت های کلیدی: مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه

مهریه می تواند به دو صورت کلی در سند ازدواج ثبت شود: مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه. نوع مهریه تعیین شده، تأثیر مستقیمی بر روند و شرایط مطالبه آن دارد.

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به مهریه ای گفته می شود که زن می تواند آن را در هر زمان که اراده کند، بدون هیچ قید و شرطی از مرد مطالبه کند. با جاری شدن عقد ازدواج، این نوع مهریه به صورت یک دین بر گردن مرد قرار می گیرد و مرد موظف است به محض مطالبه زن، آن را بپردازد. در صورت عدم پرداخت، زن حق دارد از طریق مراجع قانونی (ثبت یا دادگاه) برای وصول آن اقدام کند.

• قابلیت مطالبه: در هر زمان، حتی در طول زندگی مشترک و بدون قصد طلاق.
• بار اثبات: اثبات عندالمطالبه بودن مهریه با سند ازدواج است. نیازی به اثبات توانایی مالی مرد نیست.
• اجرای قانونی: زن می تواند بلافاصله پس از مطالبه و عدم پرداخت، برای اجرا گذاشتن مهریه اقدام کند.
• پیامد برای مرد: در صورت عدم پرداخت و اثبات تمکن مالی، مرد می تواند با توقیف اموال، ممنوع الخروجی و حتی در موارد خاص، حکم جلب مواجه شود.

مهریه عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه نوعی از مهریه است که وصول آن منوط به اثبات توانایی مالی (استطاعت) مرد توسط زن است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند این مهریه را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی پرداخت آن را دارد. این نوع مهریه کمتر در عرف جامعه رایج است و معمولاً برای تعداد بالای سکه یا دارایی های خاصی مورد توافق قرار می گیرد.

• قابلیت مطالبه: تنها در صورتی که زن توانایی مالی مرد را ثابت کند.
• بار اثبات: بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است. زن باید با ارائه مدارک و شواهد (مانند لیست اموال، حساب های بانکی، درآمد شغلی)، اثبات کند که مرد استطاعت پرداخت مهریه را دارد.
• اجرای قانونی: فرآیند مطالبه مهریه عندالاستطاعه از طریق دادگاه انجام می شود و نمی توان از طریق اداره ثبت برای آن اجرائیه صادر کرد.
• پیامد برای مرد: در صورت اثبات استطاعت و عدم پرداخت، مرد ملزم به پرداخت است، اما تا قبل از اثبات استطاعت، تعهد پرداخت معلق می ماند.

اهمیت ذکر نوع مهریه در سند ازدواج: نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) در سند رسمی ازدواج قید می شود و مبنای هرگونه اقدام قانونی بعدی قرار می گیرد. بنابراین، آگاهی از این تفاوت و توجه به آن در زمان عقد نکاح، بسیار حیاتی است.

آگاهی از نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) پیش از هر اقدامی برای مطالبه، از ضروری ترین اطلاعات حقوقی برای زن است، چرا که مسیر قانونی و بار اثبات دعوا را به طور کلی تغییر می دهد.

مسیرهای قانونی مطالبه مهریه: ثبت یا دادگاه؟

برای اجرا گذاشتن مهریه، زن می تواند یکی از دو مسیر قانونی اصلی را انتخاب کند: اقدام از طریق اداره ثبت اسناد رسمی یا از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها مزایا، معایب و مراحل خاص خود را دارند که انتخاب بهترین گزینه به شرایط پرونده، نوع مهریه و اهداف زن بستگی دارد.

مقایسه اجمالی دو مسیر اصلی: اداره ثبت اسناد رسمی و دادگاه خانواده

انتخاب مسیر مناسب برای مطالبه مهریه، یکی از تصمیمات مهمی است که زن باید با توجه به شرایط خود و با آگاهی از تفاوت های این دو مسیر اتخاذ کند. در ادامه، مقایسه ای اجمالی برای درک بهتر این دو روش ارائه می شود:

ویژگی	مسیر اداره ثبت اسناد رسمی	مسیر دادگاه خانواده
سرعت فرآیند	معمولاً سریع تر (به خصوص در مراحل اولیه)	معمولاً طولانی تر (به دلیل تشریفات قضایی)
نوع مهریه	فقط مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
صلاحیت	فقط برای مطالبه مهریه ثبت شده در سند رسمی	برای تمام حقوق مالی زوجین (مهریه، نفقه، اجرت المثل و…)
امکان تقسیط	ابتدا توقیف اموال، سپس در صورت عدم تکافو، زوج برای تقاضای اعسار به دادگاه ارجاع می شود.	از ابتدا امکان طرح دعوای اعسار از سوی زوج وجود دارد.
هزینه های اولیه	معمولاً کمتر (هزینه نیم عشر اجرایی پس از وصول)	شامل هزینه دادرسی و هزینه ثبت دادخواست (درصد از مبلغ مهریه)
اثبات اعسار زوج	در صورت عدم یافتن اموال یا تکافو نکردن، زوج به دادگاه ارجاع می شود.	در همان دادگاه خانواده بررسی می شود.
توقیف اموال	از طریق اجراییه ثبت قابل توقیف است.	پس از صدور حکم قطعی و اجرائیه، قابل توقیف است.
ممنوع الخروجی	با درخواست زن و پس از صدور اجرائیه امکان پذیر است.	پس از صدور حکم قطعی و اجرائیه امکان پذیر است.
صدور حکم جلب	مستقیماً از طریق ثبت صادر نمی شود، نیاز به ارجاع به دادگاه دارد.	پس از عدم پرداخت اقساط یا عدم معرفی اموال کافی، امکان پذیر است.

انتخاب مسیر مناسب بر اساس شرایط فردی و هدف:
اگر هدف زن صرفاً وصول مهریه عندالمطالبه است و احتمال می دهد مرد دارای اموال مشخص و قابل توقیف باشد، مسیر اداره ثبت می تواند سریع تر و کم هزینه تر باشد. اما اگر مهریه عندالاستطاعه است، یا زن همزمان قصد مطالبه سایر حقوق مالی (مانند نفقه و اجرت المثل) را دارد، یا می خواهد فرآیند اعسار مرد نیز در همان پرونده قضایی بررسی شود، مراجعه به دادگاه خانواده گزینه مناسب تری خواهد بود. در نهایت، مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند به انتخاب بهترین مسیر کمک کند.

مسیر اول: مراحل اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی

اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی، یکی از روش های رایج و نسبتاً سریع برای مطالبه مهریه عندالمطالبه است. این روش به دلیل تشریفات کمتر و سرعت بالاتر در مراحل اولیه، برای بسیاری از زنان ارجحیت دارد.

مزایا و ویژگی های خاص این روش

مسیر ثبت دارای چندین مزیت کلیدی است که آن را به گزینه ای جذاب برای مطالبه مهریه تبدیل می کند:

• سرعت نسبی بالاتر: فرآیندهای اداری در اداره ثبت، معمولاً سریع تر از رسیدگی های قضایی در دادگاه است، به خصوص در مرحله صدور اجرائیه و ابلاغ.
• عدم نیاز به اثبات اعسار اولیه: در این روش، زن نیازی به اثبات تمکن مالی مرد در مراحل اولیه ندارد. اگر مرد اموالی داشته باشد، فوراً توقیف می شود. تنها در صورتی که اموالی یافت نشود یا کفایت نکند، موضوع اعسار به دادگاه ارجاع داده می شود.
• کاهش هزینه های اولیه: هزینه نیم عشر دولتی در این روش، پس از وصول مهریه از مبلغ آن کسر می شود، در حالی که در دادگاه بخشی از هزینه های دادرسی در ابتدا باید پرداخت شود.
• امکان توقیف فوری: به محض صدور اجرائیه، زن می تواند درخواست توقیف اموال مشخصی از مرد را بدهد.

این مسیر زمانی ارجح است که زن مطمئن باشد مرد اموال قابل توقیفی دارد و هدف اصلی او صرفاً وصول مهریه است، بدون اینکه قصد طرح دعاوی دیگر را داشته باشد.

راهنمای گام به گام و عملی اجرا گذاشتن مهریه از ثبت

1. مراجعه به دفتر ثبت ازدواج (محل عقد):

   اولین گام، مراجعه به دفتری است که عقد نکاح در آن به ثبت رسیده است. زن باید با در دست داشتن مدارک شناسایی و اصل سند ازدواج خود، درخواست صدور اجرائیه مهریه را ارائه دهد.

2. تکمیل درخواست صدور اجرائیه مهریه:

   در دفترخانه، فرم های مربوط به درخواست صدور اجرائیه مهریه تکمیل می شود. زن باید میزان مهریه مورد مطالبه (همه یا بخشی از آن) را مشخص کند.

3. صدور اجرائیه و ابلاغ آن به زوج:

   پس از بررسی درخواست و مدارک، دفترخانه اجرائیه مهریه را صادر می کند. این اجرائیه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی به زوج ابلاغ می شود. اگر زوج در سامانه ثنا عضو باشد، ابلاغ به صورت الکترونیکی خواهد بود.

4. مهلت 10 روزه زوج برای پرداخت یا معرفی اموال:

   پس از ابلاغ اجرائیه، مرد 10 روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا اموال خود را برای پرداخت آن معرفی نماید. در صورت عدم اقدام در این مهلت، فرآیند اجرایی ادامه می یابد.

5. درخواست استعلام از مراجع مختلف (بانک مرکزی، راهور، اداره ثبت اسناد، بورس):

   پس از اتمام مهلت 10 روزه و عدم پرداخت، زن می تواند با مراجعه به اداره اجرای ثبت، درخواست استعلام از مراجع مختلف را برای شناسایی اموال مرد ارائه دهد. این استعلام ها شامل:

   • بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها.
   • راهور: برای شناسایی خودرو و وسایل نقلیه به نام مرد.
   • اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی املاک و مستغلات.
   • سازمان بورس: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار.
6. معرفی و توقیف اموال شناسایی شده (با رعایت مستثنیات دین):

   پس از شناسایی اموال، زن می تواند درخواست توقیف آن ها را به اداره اجرای ثبت ارائه دهد. اداره ثبت، دستور توقیف اموال را صادر و به مرجع مربوطه ابلاغ می کند. لازم به ذکر است که توقیف اموال باید با رعایت مستثنیات دین باشد؛ به این معنی که برخی از اموال (مانند مسکن مورد نیاز، وسایل ضروری زندگی و ابزار کار) قابل توقیف نیستند.

7. فرایند ارزیابی، مزایده و فروش اموال یا تهاتر:

   اموال توقیف شده، توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شوند. پس از ارزیابی، در صورت لزوم، اموال از طریق مزایده به فروش رسیده و مبلغ حاصل از آن بابت مهریه به زن پرداخت می شود. در برخی موارد نیز، امکان تهاتر یا واگذاری عین مال به جای مهریه با توافق طرفین وجود دارد.

مدارک لازم و ضروری برای اقدام از طریق ثبت

• اصل سند ازدواج: یا رونوشت مصدق آن.
• شناسنامه و کارت ملی (زوجه): برای احراز هویت.
• فرم های مربوطه: که در دفتر ثبت ازدواج تکمیل می شود.
• گواهی ثبت نام در سامانه ثنا: برای ابلاغ الکترونیکی. (البته این مورد در دفترخانه کمتر مورد تاکید است و بیشتر در دادگاه لازم است).

مسیر دوم: مراحل اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه خانواده

مسیر مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، راهکاری جامع تر است که به زن اجازه می دهد علاوه بر مهریه، سایر حقوق مالی خود را نیز همزمان مطالبه کند. این روش برای مهریه عندالاستطاعه نیز تنها راهکار قانونی است.

مزایا و ویژگی های خاص این روش

انتخاب مسیر دادگاه خانواده برای اجرا گذاشتن مهریه، مزایای متعددی دارد که آن را به گزینه ای مناسب برای برخی شرایط خاص تبدیل می کند:

• امکان طرح همزمان دعاوی دیگر: زن می تواند علاوه بر مهریه، دعاوی دیگری مانند مطالبه نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت، یا نحله را نیز در قالب یک دادخواست یا همزمان با پرونده مهریه، مطرح کند.
• در دسترس بودن برای تمامی انواع مهریه: هم مهریه عندالمطالبه و هم مهریه عندالاستطاعه را می توان از طریق دادگاه مطالبه کرد. این امر به ویژه برای مهریه عندالاستطاعه که تنها راهکارش دادگاه است، اهمیت دارد.
• امکان طرح دعوای اعسار از سوی زوج: فرآیند اثبات اعسار یا عدم تمکن مالی مرد و در نتیجه، تقسیط مهریه، از ابتدا در صلاحیت دادگاه خانواده است. این یعنی پرونده در یک مرجع واحد رسیدگی می شود و نیاز به ارجاع به مرجع دیگر نیست.
• امکان رسیدگی به اختلافات پیچیده: در مواردی که ابهاماتی در میزان مهریه، اعتبار سند ازدواج یا سایر مسائل حقوقی وجود دارد، دادگاه می تواند به این اختلافات رسیدگی کند.

این مسیر به خصوص در شرایطی که زوجین دارای اختلافات حقوقی گسترده تری هستند یا زن قصد دارد تمامی حقوق مالی خود را یکجا مطالبه کند، توصیه می شود.

راهنمای گام به گام و عملی اجرا گذاشتن مهریه از دادگاه

1. ثبت نام در سامانه ثنا (ابلاغ الکترونیک):

   پیش از هر اقدامی در دادگستری، زن (خواهان) باید در سامانه ثنا ثبت نام کند تا تمامی ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیکی به او ارسال شود. این ثبت نام در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین امکان پذیر است.

2. تهیه و تنظیم دادخواست مطالبه مهریه (توسط وکیل یا خود شخص):

   زن باید یک دادخواست حقوقی با عنوان مطالبه مهریه تنظیم کند. در این دادخواست، مشخصات طرفین، میزان مهریه، شرح خواسته و دلایل و مستندات قانونی باید به دقت ذکر شود. معمولاً تنظیم این دادخواست توسط وکیل متخصص به دلیل رعایت نکات حقوقی و تسریع در روند پرونده، توصیه می شود.

3. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

   پس از تنظیم، دادخواست باید به همراه مدارک لازم و پرداخت هزینه دادرسی، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود. این دفاتر دادخواست را به صورت الکترونیکی به دادگستری ارسال می کنند.

4. ارجاع پرونده به شعبه دادگاه خانواده:

   دادخواست ثبت شده، پس از بررسی های اولیه، به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع داده می شود. دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به دعاوی مرتبط با مهریه را دارد.

5. جلسات رسیدگی (در صورت لزوم):

   دادگاه ممکن است طرفین را برای جلسات رسیدگی دعوت کند تا توضیحات لازم را ارائه دهند یا مدارک بیشتری را ارائه دهند. این جلسات به منظور بررسی ادعاها و دلایل هر دو طرف برگزار می شود. در صورت عدم حضور یکی از طرفین، دادگاه ممکن است با توجه به مدارک موجود، رأی صادر کند.

6. صدور حکم بدوی و قطعی پرداخت مهریه:

   پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. این حکم ابتدا بدوی است و طرفین مهلت دارند در صورت اعتراض، تجدیدنظرخواهی کنند. پس از طی مراحل تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی (در صورت لزوم) و یا پایان مهلت های قانونی، حکم قطعی می شود.

7. صدور اجرائیه از واحد اجرای احکام دادگستری:

   پس از قطعی شدن حکم، زن باید درخواست صدور اجرائیه را به واحد اجرای احکام دادگستری ارائه دهد. اجرائیه سندی رسمی است که به مرد ابلاغ می شود و او را ملزم به پرداخت مهریه می کند.

8. درخواست معرفی اموال، توقیف و پیگیری وصول:

   در صورت عدم پرداخت مهریه پس از ابلاغ اجرائیه، زن می تواند درخواست معرفی اموال مرد و توقیف آن ها را به واحد اجرای احکام ارائه دهد. این واحد با استعلام از مراجع مختلف (بانک، راهور، اداره ثبت املاک و…) به شناسایی اموال می پردازد و در صورت لزوم، آن ها را توقیف می کند. سپس فرآیند کارشناسی، مزایده و فروش اموال برای وصول مهریه پیگیری می شود.

مدارک لازم و ضروری برای اقدام از طریق دادگاه

• اصل سند ازدواج یا رونوشت مصدق آن: برای اثبات رابطه زوجیت و میزان مهریه.
• کارت ملی و شناسنامه: برای احراز هویت خواهان.
• گواهی ثبت نام ثنا: الزامی برای تمامی اقدامات قضایی.
• وکالت نامه (در صورت وجود وکیل): اگر زن از طریق وکیل اقدام کند.
• لیست اموال مرد (در صورت اطلاع): برای تسریع در روند توقیف.

نکات حقوقی مهم و سوالات کلیدی در مورد اجرا گذاشتن مهریه

فرآیند اجرا گذاشتن مهریه دارای ابعاد حقوقی پیچیده ای است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف، زن و مرد، بسیار مهم است. در ادامه به برخی از این نکات کلیدی و سوالات متداول پرداخته می شود.

هزینه های اجرا گذاشتن مهریه: شفافیت کامل (بروزرسانی 1403-1404)

هزینه های مطالبه مهریه بسته به اینکه از طریق اداره ثبت اقدام شود یا دادگاه، متفاوت است. شفافیت در مورد این هزینه ها برای برنامه ریزی مالی ضروری است.

• هزینه های اولیه (ثبت نام ثنا، دادخواست):

  در هر دو روش، ممکن است هزینه های اولیه جزئی مانند ثبت نام در سامانه ثنا (حدود ۵۰ هزار تومان) و تهیه رونوشت از مدارک لازم باشد. در روش دادگاهی، هزینه ثبت دادخواست نیز وجود دارد که بر اساس تعرفه خدمات قضایی و درصدی از مبلغ مهریه محاسبه می شود. برای دعاوی مالی تا ۲۰ میلیون تومان، این هزینه حدود ۲.۵ تا ۳.۵ درصد و برای مبالغ بالاتر، کمتر است.

• نیم عشر دولتی و نحوه محاسبه و زمان پرداخت آن:

  یکی از مهمترین هزینه ها، نیم عشر دولتی یا حق الاجرا است که معادل ۵ درصد از مبلغ مهریه وصول شده می باشد. این مبلغ در هر دو روش ثبت و دادگاه، پس از وصول مهریه، از مبلغ پرداخت شده توسط مرد کسر و به حساب دولت واریز می شود. به عبارت دیگر، زن در ابتدا نیازی به پرداخت این مبلغ ندارد و این هزینه بر عهده مرد است و از محل مهریه یا اموال توقیفی او کسر می گردد. البته در برخی مراحل، زن ممکن است مجبور به پرداخت این مبلغ شود و سپس آن را از مرد مطالبه کند.

• هزینه کارشناسی و حق الوکاله (در صورت نیاز):

  در صورتی که اموالی توقیف شود و نیاز به ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری باشد، هزینه کارشناسی باید پرداخت شود. این هزینه نیز معمولاً به عهده محکوم علیه (مرد) است، اما ممکن است در ابتدا توسط زن پرداخت و سپس از مرد وصول شود. همچنین، اگر زن از وکیل استفاده کند، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود که میزان آن بر اساس توافق با وکیل و تعرفه های قانونی تعیین می گردد.

مهریه و مستثنیات دین: چه اموالی قابل توقیف نیستند؟

مستثنیات دین، اموالی هستند که علی رغم بدهی فرد، قابل توقیف و فروش برای پرداخت بدهی نیستند. این موضوع در مورد مهریه نیز صدق می کند و برای حفظ حداقل زندگی آبرومندانه برای بدهکار (مرد)، توسط قانون پیش بینی شده اند.

• توضیح کامل مستثنیات دین: طبق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مستثنیات دین عبارتند از:
  1. منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه (مرد) در حال اعسار او باشد.
  2. اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل او لازم است.
  3. آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه محکوم علیه و افراد تحت تکفل او.
  4. وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آن ها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
  5. تلفن مورد نیاز.
  6. مبلغی که در قانون به عنوان کمک هزینه زندگی تعیین شده باشد.
• مثال های کاربردی برای درک بهتر: به عنوان مثال، اگر مرد تنها یک خانه مسکونی داشته باشد که در آن زندگی می کند و این خانه عرفاً در شأن او باشد، این خانه قابل توقیف برای مهریه نیست. همین طور خودرویی که وسیله امرار معاش او باشد (مانند راننده تاکسی) یا مقداری از حقوق که برای زندگی ضروری است، قابل توقیف نیستند.
• اثر مستثنیات دین بر وصول مهریه: مستثنیات دین می توانند فرآیند وصول مهریه را پیچیده تر کنند، زیرا حتی اگر مرد دارای اموالی باشد، ممکن است بخشی از آن ها به دلیل قرار گرفتن در دسته مستثنیات دین، قابل توقیف نباشند. در چنین مواردی، زن باید به دنبال توقیف سایر اموال مرد باشد یا منتظر بماند تا مرد در آینده اموالی به دست آورد که جزو مستثنیات دین نباشند. در غیر این صورت، مرد می تواند تقاضای اعسار و تقسیط مهریه کند.

عواقب اجرا گذاشتن مهریه برای مرد چیست؟

اجرا گذاشتن مهریه می تواند تبعات قانونی مختلفی برای مرد داشته باشد که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف ضروری است.

• توقیف اموال (منقول و غیرمنقول): مهمترین و مستقیم ترین پیامد، توقیف اموال مرد است. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام، حقوق و مزایا (مازاد بر مستثنیات دین) و سایر دارایی ها باشد. هدف از توقیف، فروش اموال و پرداخت مهریه به زن است.
• ممنوع الخروجی: در صورت عدم پرداخت مهریه و درخواست زن، مراجع قضایی می توانند حکم ممنوع الخروجی مرد را صادر کنند. این حکم مانع از خروج مرد از کشور تا زمان تعیین تکلیف مهریه یا ارائه تضمین کافی می شود.
• صدور حکم جلب (در موارد خاص و بعد از طی مراحل قانونی): در صورتی که مرد با وجود داشتن تمکن مالی، از پرداخت مهریه خودداری کند یا در مراحل اعسار ثابت شود که دروغ گفته است و اموالی را پنهان کرده باشد، دادگاه می تواند حکم جلب او را صادر کند. این اقدام معمولاً پس از طی مراحل قانونی و عدم موفقیت در وصول مهریه از طریق توقیف اموال صورت می گیرد و نباید با اولین اقدام برای مهریه، انتظار صدور حکم جلب را داشت.
• اعسار و تقسیط مهریه: اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند به دادگاه درخواست اعسار (عدم تمکن مالی) ارائه دهد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه مهریه را به صورت قسطی تعیین می کند و مرد موظف است اقساط را طبق حکم دادگاه پرداخت کند. این امر یکی از رایج ترین پیامدهای اجرا گذاشتن مهریه است.

آیا می توان بخشی از مهریه را به اجرا گذاشت؟

بله، زن حق دارد تمام یا بخشی از مهریه خود را به اجرا بگذارد. هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد و زن می تواند بر اساس صلاحدید خود، میزان مهریه ای را که قصد مطالبه آن را دارد، تعیین کند. به عنوان مثال، ممکن است زن تنها به توقیف یک سوم از مهریه خود اقدام کند تا فشار کمتری به مرد وارد شود یا برای رسیدن به توافق فرصت بیشتری ایجاد شود. این امکان، انعطاف پذیری بیشتری را در فرآیند مطالبه مهریه فراهم می کند و به زن اجازه می دهد تا با توجه به شرایط خاص خود و همسرش، تصمیم گیری کند. مطالبه جزئی مهریه می تواند با هدف ارسال پیام هشدار به مرد، یا تنها برای تأمین نیازهای مالی ضروری زن باشد.

آیا مهریه پس از طلاق قابل وصول است؟ (توضیح طلاق رجعی و بائن)

بله، مهریه یک حق مالی است که پس از طلاق نیز همچنان قابل وصول است، مگر اینکه زن به صورت رسمی و قانونی آن را بخشیده باشد. تفاوت طلاق رجعی و بائن در این زمینه اهمیت دارد:

• طلاق رجعی: در طلاق رجعی، مرد می تواند در دوران عده (حدود سه ماه و ده روز پس از طلاق)، بدون نیاز به عقد مجدد به همسرش رجوع کند. در این دوران، زن همچنان حق دریافت مهریه، نفقه و ارث (در صورت فوت شوهر) را دارد. حتی اگر مرد رجوع کند و دوباره با زن زندگی کند، مهریه همچنان به قوت خود باقی است، مگر اینکه زن آن را ببخشد.
• طلاق بائن: در طلاق بائن (مانند طلاق خلع، مبارات یا طلاق سوم)، امکان رجوع مرد در دوران عده وجود ندارد. با این حال، حتی در طلاق بائن نیز، حق مهریه زن پابرجاست و او می تواند برای مطالبه آن اقدام کند، مگر اینکه در زمان طلاق (مانند طلاق خلع)، زن در ازای دریافت طلاق، مهریه خود را به طور کامل یا بخشی از آن را بذل (بخشش) کرده باشد. در صورت فوت زوج نیز، مهریه زن از ترکه (اموال به جای مانده) مرد قابل وصول است و زن یکی از طلبکاران متوفی محسوب می شود.

بخشیدن مهریه (ابراء یا بذل): نحوه و شرایط قانونی آن

زن می تواند در هر مرحله ای از زندگی مشترک یا حتی پس از آغاز فرآیند مطالبه مهریه، تمام یا بخشی از آن را ببخشد. این بخشش به دو صورت کلی ابراء یا بذل انجام می شود:

• ابراء: به معنای ساقط کردن یک دین از ذمه مدیون (مرد) است. در ابراء، زن بدون هیچ شرطی و به طور قطعی، مهریه را به مرد می بخشد و دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند. ابراء یک عمل حقوقی غیرقابل بازگشت است و باید با قصد و رضایت کامل زن صورت گیرد.
• بذل: بذل به معنای بخشش مهریه در ازای دریافت طلاق است. این نوع بخشش معمولاً در طلاق خلع و مبارات اتفاق می افتد. در بذل، زن مهریه خود را می بخشد تا مرد حاضر به طلاق او شود. در طلاق خلع، اگر زن در دوران عده از بذل خود پشیمان شود (به اصطلاح رجوع به مابذل کند)، طلاق از بائن به رجعی تبدیل می شود و مرد حق رجوع دارد.

لزوم رسمی بودن سند بخشش: برای اینکه بخشش مهریه از اعتبار قانونی برخوردار باشد و زن نتواند در آینده آن را انکار کند، توصیه می شود که این اقدام به صورت رسمی و در اسناد معتبر (مانند اقرارنامه رسمی در دفتر اسناد رسمی) به ثبت برسد. صرف یک دست نوشته یا توافق شفاهی، ممکن است در آینده برای اثبات بخشش کافی نباشد.

نقش وکیل در فرآیند مطالبه مهریه: ضرورت یا اختیار؟

استفاده از وکیل برای مطالبه مهریه، هرچند یک اختیار است و الزامی نیست، اما می تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد و در بسیاری از موارد به ضرورت تبدیل می شود.

• مزایای حضور وکیل:
  • تسریع در فرآیند: وکلای متخصص با رویه های قانونی و اداری آشنا هستند و می توانند مراحل را با سرعت بیشتری پیش ببرند و از اطاله دادرسی جلوگیری کنند.
  • کاهش خطا: تنظیم صحیح دادخواست ها، درخواست ها و رعایت مهلت های قانونی، نیازمند دانش حقوقی است. وکیل با تجربه می تواند از بروز اشتباهاتی که ممکن است به ضرر موکل تمام شود، جلوگیری کند.
  • مشاوره تخصصی: وکیل می تواند بهترین مسیر قانونی را با توجه به شرایط خاص موکل پیشنهاد دهد (ثبت یا دادگاه)، در مورد مستثنیات دین، اعسار و سایر نکات حقوقی مشاوره دهد.
  • کاهش استرس و فشار روانی: فرآیندهای حقوقی به دلیل پیچیدگی ها و رویارویی با مراجع قضایی، می تواند برای افراد استرس زا باشد. حضور وکیل این بار روانی را از دوش موکل برمی دارد.
  • شناسایی اموال: وکیل می تواند با استفاده از تجربه و ارتباطات خود، در شناسایی و توقیف اموال پنهان شده مرد، موثرتر عمل کند.
• چه زمانی حضور وکیل ضروری تر است:

  در شرایطی که مرد توانایی مالی خود را پنهان می کند، اموال او نامشخص است، پرونده پیچیدگی های خاصی دارد، یا زن قصد طرح دعاوی متعدد را دارد، حضور یک وکیل متخصص به شدت توصیه می شود. همچنین در مواردی که مرد درخواست اعسار داده و زن نیاز به اثبات تمکن مالی او دارد، کمک وکیل می تواند تعیین کننده باشد.

اگر مرد هیچ اموالی نداشته باشد، تکلیف مهریه چه می شود؟ (فرایند اعسار)

در صورتی که مرد هیچ اموال قابل توقیفی نداشته باشد و توانایی پرداخت یکجای مهریه را نیز نداشته باشد، زن نمی تواند فوراً مهریه خود را وصول کند. در این شرایط، مرد می تواند دعوای اعسار از پرداخت مهریه را در دادگاه مطرح کند. اعسار به معنای عدم تمکن مالی کافی برای پرداخت بدهی است.

• مراحل اعسار:
  1. مرد دادخواستی مبنی بر اعسار از پرداخت مهریه به دادگاه خانواده ارائه می دهد.
  2. او باید لیست کامل اموال و دارایی های خود را به همراه لیست شاهدانی که می توانند بر عدم تمکن مالی او شهادت دهند، ارائه کند.
  3. دادگاه به اظهارات شهود رسیدگی می کند و مدارک ارائه شده را بررسی می کند.
  4. در صورتی که اعسار مرد اثبات شود، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این حکم شامل یک پیش قسط و اقساط ماهانه است که مرد موظف به پرداخت آن ها خواهد بود.
• تکلیف مهریه: حتی با اثبات اعسار، مهریه از بین نمی رود، بلکه نحوه پرداخت آن تغییر می کند. مهریه به صورت قسطی در می آید و مرد باید اقساط را به طور منظم پرداخت کند. اگر مرد اقساط را پرداخت نکند، زن می تواند از طریق اجرای احکام برای وصول اقساط معوقه اقدام کرده و حتی درخواست جلب او را مطرح کند. همچنین، اگر در آینده مرد صاحب اموالی شود که جزو مستثنیات دین نباشند، زن می تواند برای توقیف آن اموال و دریافت باقیمانده مهریه اقدام کند.

در صورت فوت زوج، مطالبه مهریه چگونه است؟

در صورت فوت مرد، مهریه زن به عنوان یک دین ممتاز از ترکه (اموالی که از متوفی باقی مانده است) وی قابل مطالبه است. این بدان معناست که مهریه زن، قبل از تقسیم ارث بین وراث، باید از دارایی های متوفی پرداخت شود. زن در این حالت، یکی از طلبکاران متوفی محسوب می شود.

• مراحل مطالبه:
  1. زن باید به دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف (بسته به مبلغ مهریه) مراجعه و دادخواست مطالبه مهریه را علیه ورثه مرد (یا مدیر ترکه در صورت وجود) مطرح کند.
  2. مدارک لازم شامل سند ازدواج، گواهی فوت مرد و مدارک شناسایی زن.
  3. دادگاه پس از بررسی، حکم به پرداخت مهریه از محل ترکه متوفی صادر می کند.
  4. ورثه موظفند مهریه را از اموال متوفی پرداخت کنند و تا قبل از پرداخت مهریه، حق تقسیم ترکه را ندارند.
• نکات مهم:
  • اگر ترکه متوفی به اندازه مهریه و سایر بدهی های او نباشد، زن تنها به میزانی که از ترکه باقی مانده است، مهریه خود را دریافت می کند و ورثه مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه ای که از ترکه بیشتر است، ندارند.
  • در صورت فوت مرد، زن علاوه بر مهریه، حق ارث از اموال او را نیز دارد که پس از کسر مهریه و سایر بدهی ها، سهم الارث زن به او تعلق می گیرد.

نتیجه گیری

اجرا گذاشتن مهریه، چه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی و چه از طریق دادگاه خانواده، یک فرآیند حقوقی مهم و پیچیده است که آگاهی کامل از جزئیات آن برای هر دو طرف، به ویژه زنان، حیاتی است. مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی، پشتوانه مهمی برای زنان در طول زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود.

از انتخاب مسیر مناسب بر اساس نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و شرایط خاص پرونده، تا جمع آوری مدارک لازم، آگاهی از هزینه ها، شناخت مستثنیات دین و پیامدهای قانونی برای مرد، همگی نیازمند دقت و شناخت عمیق از قوانین هستند. پیچیدگی های حقوقی این فرآیند، از جمله مبحث اعسار و تقسیط مهریه یا نحوه مطالبه آن پس از طلاق یا فوت زوج، لزوم تصمیم گیری هوشمندانه را دوچندان می کند.

با توجه به جنبه های متعدد و گاهاً دشوار این فرآیند، همواره توصیه می شود قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشاوره نمایید. مشاوره با افراد با تجربه می تواند به شما در درک بهتر حقوق و وظایفتان، انتخاب بهترین راهکار قانونی و طی کردن مراحل با کمترین چالش و بیشترین سرعت، یاری رساند. این آگاهی و پشتیبانی حقوقی، ضامن احقاق حق شما به بهترین شکل ممکن خواهد بود.