میلاد مسیح و پیوند آن با کریسمس

کریسمس، جشنی جهانی است که سالانه در سراسر دنیا برگزار می شود و هر ساله بحث های زیادی را در مورد ریشه های تاریخی و دینی خود برمی انگیزد. این جشن بزرگداشت میلاد حضرت عیسی مسیح (ع)، پیامبر صلح و دوستی است؛ اما تاریخ دقیق این میلاد و چگونگی پیوند آن با آیین های باستانی همواره سوالاتی را مطرح کرده است. این مقاله به بررسی جامع این پیوند پیچیده می پردازد و ابعاد مختلف آن را از منظر تاریخی، دینی و فرهنگی روشن می سازد.

میلاد مسیح (ع)؛ واقعیت دینی و ابهامات تاریخی

میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) نه تنها برای مسیحیان، بلکه برای میلیاردها نفر در سراسر جهان، از جمله مسلمانان، رویدادی مقدس و الهام بخش محسوب می شود. درک این رویداد، نیازمند کاوش در متون مقدس و بررسی دقیق ابهامات تاریخی پیرامون آن است.

عیسی مسیح (ع) در کتب مقدس و الهیات

در مسیحیت، حضرت عیسی (ع) جایگاه ویژه ای دارد. او نه تنها پیامبر، بلکه پسر خدا و بخشی از تثلیث مقدس دانسته می شود. میلاد او، نماد تجلی الهی و آغاز مسیر رستگاری بشریت است. مسیحیان اعتقاد دارند که عیسی (ع) از مریم باکره به دنیا آمد تا گناهان انسان ها را با قربانی شدن خود کفاره دهد و راه را برای زندگی ابدی هموار سازد.

در اسلام نیز، حضرت عیسی (ع) با احترام فراوان یاد می شود. او یکی از پنج پیامبر اولوالعزم و از معجزه آساترین خلقت های خداوند است. قرآن کریم به وضوح به تولد معجزه آسای او از مریم مقدس، بدون دخالت پدر، اشاره می کند. در اسلام، عیسی (ع) «روح الله» و «کلمة الله» خوانده می شود و قدرت شفابخشی، زنده کردن مردگان و بسیاری معجزات دیگر به او نسبت داده شده است. مسلمانان نیز به عروج او به آسمان و بازگشتش در آخرالزمان برای مبارزه با دجال اعتقاد دارند. این اشتراکات نشان دهنده پیوند عمیق دینی و فرهنگی میان این دو دین بزرگ ابراهیمی است.

معمای تاریخ دقیق میلاد مسیح (ع)

با وجود اهمیت بی بدیل میلاد مسیح، نکته جالب توجه این است که هیچ یک از اناجیل چهارگانه (متی، مرقس، لوقا، یوحنا) تاریخ دقیقی برای تولد او ذکر نکرده اند. این عدم صراحت در متون اولیه مسیحیت، باعث شده تا در طول قرون، تاریخ های متفاوتی برای این رویداد پیشنهاد و جشن گرفته شود.

در قرون اولیه مسیحیت، نظریات مختلفی مطرح بود. برخی تاریخ هایی مانند ۲۸ آگوست، ۲۰ می، ۲۵ مارس، ۲ ژانویه، ۱۷ نوامبر و ۲۰ نوامبر را پیشنهاد می کردند. اولین جشن ثبت شده برای میلاد مسیح، در سال ۳۳۶ میلادی در روم برگزار شد. در سده چهارم میلادی، با گسترش مسیحیت و نیاز به یک تاریخ واحد برای این جشن بزرگ، به تدریج ۲۵ دسامبر به عنوان تاریخ رسمی پذیرفته شد. این انتخاب، دلایل پیچیده ای داشت که تنها به جنبه های دینی محدود نمی شد و ریشه های عمیقی در فرهنگ و آیین های پیش از مسیحیت داشت.

کریسمس؛ از ریشه های باستانی تا جشن جهانی

جشن کریسمس امروزی که با چراغانی ها، درخت های کاج و هدایا شناخته می شود، حاصل فرآیندی طولانی و ترکیب آیین های مختلف در طول تاریخ است. درک کریسمس، نیازمند شناخت ریشه های لغوی و تاریخی آن است.

کریسمس چیست؟ تعاریف و ریشه شناسی

واژه

میلاد مسیح و پیوند آن با کریسمس

کریسمس، جشنی جهانی است که سالانه در سراسر دنیا برگزار می شود و هر ساله بحث های زیادی را در مورد ریشه های تاریخی و دینی خود برمی انگیزد. این جشن بزرگداشت میلاد حضرت عیسی مسیح (ع)، پیامبر صلح و دوستی است؛ اما تاریخ دقیق این میلاد و چگونگی پیوند آن با آیین های باستانی همواره سوالاتی را مطرح کرده است. این مقاله به بررسی جامع این پیوند پیچیده می پردازد و ابعاد مختلف آن را از منظر تاریخی، دینی و فرهنگی روشن می سازد.

میلاد مسیح (ع)؛ واقعیت دینی و ابهامات تاریخی

میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) نه تنها برای مسیحیان، بلکه برای میلیاردها نفر در سراسر جهان، از جمله مسلمانان، رویدادی مقدس و الهام بخش محسوب می شود. درک این رویداد، نیازمند کاوش در متون مقدس و بررسی دقیق ابهامات تاریخی پیرامون آن است.

عیسی مسیح (ع) در کتب مقدس و الهیات

در مسیحیت، حضرت عیسی (ع) جایگاه ویژه ای دارد. او نه تنها پیامبر، بلکه پسر خدا و بخشی از تثلیث مقدس دانسته می شود. میلاد او، نماد تجلی الهی و آغاز مسیر رستگاری بشریت است. مسیحیان اعتقاد دارند که عیسی (ع) از مریم باکره به دنیا آمد تا گناهان انسان ها را با قربانی شدن خود کفاره دهد و راه را برای زندگی ابدی هموار سازد. کتاب های مقدس مسیحیان، به ویژه اناجیل، به تفصیل به زندگی، تعالیم و معجزات او پرداخته اند.

در اسلام نیز، حضرت عیسی (ع) با احترام فراوان یاد می شود. او یکی از پنج پیامبر اولوالعزم و از معجزه آساترین خلقت های خداوند است. قرآن کریم به وضوح به تولد معجزه آسای او از مریم مقدس، بدون دخالت پدر، اشاره می کند. در اسلام، عیسی (ع) «روح الله» و «کلمة الله» خوانده می شود و قدرت شفابخشی، زنده کردن مردگان و بسیاری معجزات دیگر به او نسبت داده شده است. مسلمانان نیز به عروج او به آسمان و بازگشتش در آخرالزمان برای مبارزه با دجال اعتقاد دارند. این اشتراکات نشان دهنده پیوند عمیق دینی و فرهنگی میان این دو دین بزرگ ابراهیمی است.

معمای تاریخ دقیق میلاد مسیح (ع)

با وجود اهمیت بی بدیل میلاد مسیح، نکته جالب توجه این است که هیچ یک از اناجیل چهارگانه (متی، مرقس، لوقا، یوحنا) تاریخ دقیقی برای تولد او ذکر نکرده اند. این عدم صراحت در متون اولیه مسیحیت، باعث شده تا در طول قرون، تاریخ های متفاوتی برای این رویداد پیشنهاد و جشن گرفته شود.

در سده های اول و دوم میلادی، نظریات مختلفی در مورد تاریخ تولد عیسی (ع) مطرح بود. برخی تاریخ هایی مانند ۲۸ آگوست، ۲۰ می، ۲۵ مارس، ۲ ژانویه، ۱۷ نوامبر و ۲۰ نوامبر را پیشنهاد می کردند. اولین جشن ثبت شده برای میلاد مسیح، در سال ۳۳۶ میلادی در روم برگزار شد. کلمنت اسکندریه، یکی از پدران کلیسا، در حدود سال ۲۰۰ میلادی به این اختلافات اشاره کرده و می نویسد: کسانی هستند که نه تنها سال میلاد سرورمان بلکه روز میلاد او را نیز تعیین کرده اند و می گویند آن در بیست وهشتمین روز آگوست و در بیست وپنجمین روز بشنس (ماه مصری برابر با ۲۰ می) رخ داده است… دیگران می گوینند که او در ۲۴ و ۲۵ برموده (برابر با ۲۰ و ۲۱ آوریل) به دنیا آمده است. در سده چهارم میلادی، با گسترش مسیحیت و نیاز به یک تاریخ واحد برای این جشن بزرگ، به تدریج ۲۵ دسامبر به عنوان تاریخ رسمی پذیرفته شد. این انتخاب، دلایل پیچیده ای داشت که تنها به جنبه های دینی محدود نمی شد و ریشه های عمیقی در فرهنگ و آیین های پیش از مسیحیت داشت.

کریسمس؛ از ریشه های باستانی تا جشن جهانی

جشن کریسمس امروزی که با چراغانی ها، درخت های کاج و هدایا شناخته می شود، حاصل فرآیندی طولانی و ترکیب آیین های مختلف در طول تاریخ است. درک کریسمس، نیازمند شناخت ریشه های لغوی و تاریخی آن است.

کریسمس چیست؟ تعاریف و ریشه شناسی

واژه کریسمس (Christmas) در زبان انگلیسی از عبارت Christes maesse به معنی «مراسم عشای ربانی در روز مسیح» برگرفته شده و در حدود سال ۱۰۵۰ میلادی وارد زبان انگلیسی قدیم شد. این واژه به روشنی به جنبه مذهبی و مسیحی این جشن اشاره دارد.

در زبان های دیگر، نام این جشن معانی متفاوتی دارد که هر یک از زاویه ای به آن می نگرند:

• در فرانسوی،
  

  نوئل (Noël)

  به معنای میلاد است.

• در اسپانیایی،
  

  ناویداد (Navidad)

  نیز به معنای میلاد است.

• در ایتالیایی،
  

  ناتاله (Natale)

  به همین مفهوم میلاد اشاره دارد.

• در آلمانی،
  

  وایناختِن (Weihnachten)

  به معنی «شب تقدیس شده» است.

این تنوع در نام ها نشان دهنده گستردگی و تأثیرات فرهنگی متفاوت بر این جشن است. اگرچه کریسمس جشنی مهم است، اما برای بسیاری از مسیحیان، عید پاک (به عنوان روز مصلوب شدن و رستاخیز عیسی) مهم ترین رویداد مذهبی در گاه شمار مسیحی محسوب می شود. با این حال، کریسمس، به ویژه در کشورهای غربی، به مهم ترین رویداد اجتماعی و فرهنگی سالانه تبدیل شده که جنبه های مذهبی، خانوادگی و تجاری را در بر می گیرد.

پیوند کریسمس با جشن های باستانی و بت پرستی: چرا ۲۵ دسامبر؟

انتخاب ۲۵ دسامبر برای جشن کریسمس، برخلاف باور عمومی که آن را مستقیماً تاریخ تولد مسیح می داند، ریشه های عمیقی در جشن های باستانی و آیین های پیش از مسیحیت دارد. مورخان و پژوهشگران معتقدند که کلیسای اولیه این تاریخ را برای هم پوشانی و مسیحی سازی جشن های محبوب بت پرستانه انتخاب کرده است.

انقلاب زمستانی و نمادگرایی خورشیدی

یکی از مهم ترین دلایل انتخاب ۲۵ دسامبر، همزمانی آن با انقلاب زمستانی است. در گاهشمار رومی، ۲۵ دسامبر به عنوان کوتاه ترین روز سال شناخته می شد و پس از آن، روزها به تدریج بلندتر می شدند. این پدیده طبیعی، نمادی از تولد دوباره خورشید و غلبه نور بر تاریکی بود.

آگوستین قدیس، یکی از تأثیرگذارترین متکلمان مسیحی، این مفهوم را به صورت سمبلیک تفسیر کرد: «او (مسیح) در روزی به دنیا آمد که در محاسبات زمینی ما کوتاه ترین است و روزهای پس از آن رو به بلندی؛ بنابراین کسی که خم شد و ما را بالا برد، کوتاه ترین روز را انتخاب کرد، که پس از آن روشنایی رو به افزایش است.»

این نمادگرایی خورشیدی با توصیفات عیسی مسیح در کتب مقدس همخوانی داشت؛ جایی که او به عنوان «خورشید عدالت» و «روشنایی جهان» توصیف می شود. کلیسا با انتخاب این تاریخ، تلاش کرد تا مفاهیم بت پرستانه مربوط به خورشید را با پیام مسیحیت ادغام کند و جشن های موجود را معنایی مسیحی بخشد.

تأثیر جشن های رومیان باستان

رومیان باستان چندین جشن مهم در حوالی انقلاب زمستانی برگزار می کردند که تأثیر قابل توجهی بر سنت های کریسمس گذاشتند:

• ساتورنالیا (Saturnalia): این جشن که از ۱۷ دسامبر آغاز می شد و حدود هفت روز به طول می انجامید، به افتخار ساتورن، ایزد باستانی کشاورزی، برگزار می شد. در طول ساتورنالیا، مردم به جشن و سرور می پرداختند، کارهای روزمره و منازعات را به تعویق می انداختند، به یکدیگر هدیه می دادند و حتی بردگان به طور موقت آزادی می یافتند. سنت تبادل هدایا در کریسمس، به شدت تحت تأثیر این جشن رومی است.
• سول اینویکتوس (Sol Invictus): در سال ۲۷۴ میلادی، امپراتور اورلیان، جشن میلاد «خورشید شکست ناپذیر» (Dies Natalis Solis Invicti) را در ۲۵ دسامبر رسمی کرد. این جشن به بزرگداشت خدای خورشید بود. کلیسا با هدف جایگزینی این جشن قدرتمند بت پرستانه با جشن میلاد مسیح، به عمد ۲۵ دسامبر را برای کریسمس انتخاب کرد تا پیروان مسیحیت به جای بزرگداشت یک خدای بت پرست، تولد منجی خود را جشن بگیرند.

آیین میترائیسم و تولد میترا

یکی دیگر از آیین های باستانی که در انتخاب تاریخ کریسمس نقش داشته است، میترائیسم بود. این آیین رازآمیز که بر پایه پرستش ایزد باستانی ایران زمین، میترا، استوار بود، در امپراتوری روم باستان رواج زیادی یافته بود. بسیاری از رومیان، بلندتر شدن روزها پس از انقلاب زمستانی را با جشن گرفتن زادروز میترا در ۲۵ دسامبر جشن می گرفتند. همزمانی تولد میترا و بعدها عیسی مسیح در یک تاریخ، نشان دهنده تلاش کلیسا برای ادغام و جذب پیروان آیین های موجود به مسیحیت بود.

نظریات دیگر

نظریات دیگری نیز برای توجیه انتخاب ۲۵ دسامبر مطرح شده است. برخی از پژوهشگران، از جمله آیزاک نیوتن، این تاریخ را صرفاً بر اساس محاسبات خورشیدی و تطابق با تحولات نجومی می دانستند. نظریه دیگری که توسط لویی دوشن (Louis Duchesne) در سال ۱۸۸۹ پیشنهاد شد، ۲۵ دسامبر را ۹ ماه پس از ۲۵ مارس (روز بشارت مریم مقدس توسط جبرئیل و تشکیل نطفه عیسی مسیح) در نظر می گیرد. این روز که به اعتدال بهاری نیز مربوط است، به عنوان روز بشارت مسیح یا مژده به بانوی ما نیز شناخته می شود.

سیر تحول جشن کریسمس در طول تاریخ

کریسمس در طول تاریخ، مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده است. در آغاز قرون وسطی، جشن خاج شویان (Epiphany) که در ۶ ژانویه برگزار می شود، بر کریسمس سایه افکنده بود. اما با تاجگذاری شارلمانی در روز کریسمس در حدود سال ۸۰۰ میلادی، این جشن به طور کامل فراگیر شد.

در سده ۱۷ میلادی، برخی از گروه های پروتستان، به ویژه پیوریتن ها در انگلستان و آمریکا، کریسمس را به دلیل ارتباطش با رفتارهای ناشایست، می خواری و ریشه های بت پرستانه، ممنوع اعلام کردند. این ممنوعیت در برخی مناطق تا سال ها ادامه داشت و کریسمس به عنوان جشنی مذموم تلقی می شد.

با این حال، در آغاز سده ۱۹ میلادی، با ظهور جنبش های مذهبی و فرهنگی، کریسمس دوباره رونق گرفت. نویسندگانی چون چارلز دیکنز با نگارش آثاری مانند سرود کریسمس، نقش مهمی در تغییر نگاه عمومی به این جشن ایفا کردند. او و دیگران بر جنبه های خانوادگی، مهربانی، بخشش و تبادل هدایا تأکید کردند و کریسمس را به یک جشن گرم و دوست داشتنی برای دورهمی های خانوادگی و اجتماعی تبدیل کردند. به تدریج، کریسمس از یک جشن صرفاً مذهبی به یک پدیده جهانی با ابعاد فرهنگی و تجاری گسترده تبدیل شد که در آن افراد با هر باور و فرهنگی، سهیم هستند.

سنت ها، نمادها و آیین های کریسمس

جشن کریسمس با مجموعه ای غنی از سنت ها، نمادها و آیین ها شناخته می شود که هر یک دارای پیشینه ای تاریخی و فرهنگی هستند. این نمادها به کریسمس هویتی خاص می بخشند.

بابانوئل (Santa Claus/Saint Nicholas)

شخصیت بابانوئل که امروزه به شکل پیرمردی مهربان، چاق با لباس سرخ و ریش سفید بلند، هدایا را در شب کریسمس می آورد، ریشه های تاریخی و فرهنگی جالبی دارد. این شخصیت از سنت نیکولاس، اسقفی نیکوکار از آسیای صغیر (ترکیه امروزی) در سده چهارم میلادی، الهام گرفته شده است. سنت نیکولاس به دلیل مهربانی اش با کودکان و بخشندگی اش به نیازمندان شهرت داشت.

در قرون وسطی، جشن مخصوص او در روز ۶ دسامبر در اروپا برگزار می شد. با مهاجرت هلندی ها به آمریکای شمالی، این رسم با خود به آنجا برده شد و نام سنت نیکولاس به سینترکلاس و سپس به سانتا کلاوس (Santa Claus) تغییر یافت. تصویر امروزی بابانوئل بیشتر حاصل کاریکاتوریست ها و تبلیغات تجاری در قرن های اخیر است که او را به نمادی جهانی از شادی و بخشش در کریسمس تبدیل کرده است.

درخت کریسمس

درخت کریسمس، معمولاً یک درخت کاج، یکی از شناخته شده ترین نمادهای این جشن است. پیشینه استفاده از درختان همیشه سبز در جشن های زمستانی به دوران باستان و آیین های بت پرستی بازمی گردد؛ زمانی که این درختان نمادی از زندگی، سرسبزی و امید به بازگشت بهار در دل زمستان بودند. رومیان، سلت ها و ژرمن ها از درختان همیشه سبز برای تزئین خانه های خود در جشن های زمستانی استفاده می کردند.

در مسیحیت، این سنت معنای جدیدی یافت. درخت کاج با نمادین بودن حیات جاودان و امید به مسیح، تزئین و چراغانی می شود. تزیینات شامل گوی های رنگی، ستاره، فرشته و ریسه های نورانی است که هر یک پیام خاصی دارند. امروزه، درخت کریسمس به بخش جدایی ناپذیری از جشن های خانگی و عمومی تبدیل شده است.

سایر آیین ها و نمادها

سنت های کریسمس بسیار متنوع هستند و از منطقه ای به منطقه دیگر تفاوت دارند، اما برخی از آیین ها جهانی هستند:

• مراسم کلیسا و سرودهای کریسمس: شرکت در مراسم مذهبی کلیسا و خواندن سرودهای کریسمس (Carols)، از جمله مهم ترین جنبه های معنوی این جشن است.
• هدایا و گردهمایی های خانوادگی: تبادل هدایا و دور هم جمع شدن اعضای خانواده و دوستان، بخش مهمی از کریسمس است که بر تقویت روابط و ابراز محبت تأکید دارد. این سنت ریشه در جشن ساتورنالیای رومی و همچنین روایت هدایای سه مغ (مجوس) به نوزاد مسیح دارد.
• ۱۲ روز کریسمس و جشن خاج شویان (Epiphany): ایام ۱۲ روزه کریسمس از ۲۵ دسامبر آغاز شده و تا جشن خاج شویان در ۶ ژانویه ادامه می یابد که سالروز غسل تعمید عیسی و ظهور او به جهانیان است.
• روز باکسینگ (Boxing Day): در برخی کشورها، روز ۲۶ دسامبر به عنوان روز باکسینگ شناخته می شود که در آن کارمندان و خدمتکاران از کارفرمایان خود هدیه دریافت می کنند و معمولاً به کارهای خیریه اختصاص دارد.

کریسمس در ایران؛ همزیستی ادیان و آداب خاص ارامنه

ایران، سرزمین کهن با تاریخ غنی از همزیستی ادیان مختلف است. جامعه مسیحیان ایران، به ویژه ارامنه و آشوریان، هزاران سال است که در این سرزمین زندگی می کنند و کریسمس را با آداب و رسوم خاص خود برگزار می کنند.

جامعه مسیحیان ایران

ارامنه و آشوریان، به عنوان دو اقلیت اصلی مسیحی، بخش مهمی از بافت فرهنگی و اجتماعی ایران را تشکیل می دهند. حضور آنها در ایران به قرن ها پیش بازمی گردد و در شهرهایی مانند اصفهان (محله جلفا)، تهران، و ارومیه دارای جوامع بزرگ و کلیساهای تاریخی هستند. این اقلیت ها، با حفظ آداب و رسوم مذهبی و فرهنگی خود، در کنار مسلمانان در صلح و آرامش زندگی می کنند.

تاریخ های برگزاری کریسمس در ایران

اگرچه بیشتر مسیحیان جهان، از جمله بخش بزرگی از مسیحیان ایران، کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر جشن می گیرند، اما تفاوت هایی در تاریخ برگزاری این جشن در میان جوامع مسیحی ایران وجود دارد:

• ۲۵ دسامبر: تاریخ سنتی برای کاتولیک ها و پروتستان ها و بسیاری از کلیساهای ارتدکس.
• ۶ ژانویه: ارامنه ایران، تولد و غسل تعمید مسیح را همزمان در این روز جشن می گیرند (که به آن عید خاج شویان یا اپیفانی نیز گفته می شود). این تاریخ بر اساس گاهشماری منحصر به فرد کلیسای حواری ارمنی است.
• ۷ ژانویه: برخی از کلیساهای ارتدوکس شرقی، به دلیل پیروی از گاهشماری یولیانی (که با گاهشماری گریگوری ۱۳ روز تفاوت دارد)، کریسمس را در این روز برگزار می کنند.

آداب و رسوم کریسمس در میان مسیحیان ایران

برگزاری کریسمس در میان مسیحیان ایران، با وجود شباهت هایی به سنت های جهانی، دارای جلوه های خاص و تأثیرپذیری از فرهنگ ایرانی است.

• مراسم کلیسا: حضور پرشور در کلیساها، به ویژه در کلیساهای تاریخی مانند کلیسای وانک اصفهان و کلیساهای تهران، بخش جدایی ناپذیری از جشن کریسمس است. در این مراسم، سرودهای مذهبی خوانده می شود و دعاهای ویژه ای برای صلح و آرامش زمزمه می گردد.
• تزیین درخت کریسمس و تبادل هدایا: همچون سایر نقاط جهان، تزیین درخت کاج با چراغ های رنگی و زیورآلات و تبادل هدایا میان اعضای خانواده و دوستان، از سنت های رایج است.
• دید و بازدیدهای خانوادگی: ایام کریسمس فرصتی برای دید و بازدید از بزرگان فامیل و آشنایان است که فضایی از گرمی و صمیمیت را ایجاد می کند.

خوراکی های کریسمسی خاص ارامنه ایران

یکی از جالب ترین ابعاد کریسمس در ایران، تأثیر فرهنگ غذایی ایرانی بر جشن های ارامنه است. برخلاف تصور رایج که بوقلمون را غذای اصلی کریسمس می داند، شام کریسمسی ارامنه ایران اغلب غذاهایی است که در فرهنگ ایرانی نیز محبوبیت دارند:

• سبزی پلو با ماهی: این غذا که در شب عید نوروز ایرانیان نیز رایج است، در بسیاری از خانواده های ارمنی نیز به عنوان شام کریسمس سرو می شود.
• کوکو سبزی: کوکو سبزی نیز یکی دیگر از خوراکی های سبزی محور است که در شب کریسمس در کنار سبزی پلو با ماهی بر سر سفره های ارمنی دیده می شود. این مسئله نشان دهنده هم نشینی و تأثیرپذیری عمیق فرهنگی است. همانطور که روبرت صافاریان، مستندساز ارمنی، اشاره می کند، این رسم خاص ارمنی های ایران است و در ارمنستان رایج نیست.

علاوه بر غذاهای اصلی، شیرینی های خاصی نیز در این ایام محبوب هستند. پیروک و نان گاتا، دو شیرینی سنتی ارمنی هستند که در شب کریسمس و سال نو تهیه می شوند. گاتا، نوعی نان شیرینی لایه ای است که با مواد ساده ای مانند آرد، شکر، روغن، تخم مرغ، مخمر و شیر تهیه می شود و امروزه نه تنها در میان ارامنه، بلکه در بسیاری از شیرینی فروشی های ایران نیز محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و مسیحیان در ایران

یکی از برجسته ترین ویژگی های کریسمس در ایران، تصویر روشن و ملموس از همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و مسیحیان است. این همزیستی، ریشه های تاریخی و دینی عمیقی دارد و در طول قرون، به نمادی از احترام متقابل و تفاهم تبدیل شده است.

نمونه بارز این همزیستی، عهدنامه پیامبر اکرم (ص) با مسیحیان است. این عهدنامه که در اوایل اسلام تنظیم شد، حقوق و آزادی های مسیحیان را تضمین می کند و بر لزوم احترام به آنان و اماکن مذهبی شان تأکید دارد. پیامبر اکرم (ص) در این عهدنامه فرمودند: برای مسیحیان است، آنچه برای من، نزدیکان من، ملت من و طرفداران من است. این سند تاریخی، مبنایی برای روابط حسنه و همزیستی در ایران بوده است.

امروزه، شهرهایی مانند اصفهان با محله تاریخی جلفا، نمادی زنده از این همزیستی هستند. کلیسای وانک، با معماری بی نظیر که ترکیبی از هنر ایرانی و ارمنی است، گواه چهارصد سال زندگی مسالمت آمیز مسیحیان در کنار مسلمانان است. اسقف اعظم ارامنه اصفهان و جنوب ایران، باب کن چاریان، به این همزیستی اشاره کرده و آن را مایه افتخار جامعه ایرانی می داند که در کنار جامعه مسلمان ایران، هم وطنان مسیحی به صورت آزادانه و گسترده فعالیت دارند که جامعه ارامنه در ایران نشانگر این است که همه ادیان الهی در ایران در صلح، آرامش و امنیت زندگی می کنند.

خبرگزاری فرانسه نیز در گزارشی، ایران را امن ترین جای خاورمیانه برای مسیحیان توصیف کرده و به آزادی و امنیت این اقلیت برای برگزاری مراسم خود اشاره نموده است. تبادل تبریکات در اعیاد مختلف، احترام به نمادهای دینی یکدیگر و همکاری در مسائل اجتماعی، نشانه هایی از این روابط حسنه هستند. در سبک زندگی ارامنه ایران، ارزش هایی مانند قناعت، صداقت و کمک به همنوع به وضوح دیده می شود که با فرهنگ غنی ایرانی نیز همخوانی دارد و به تقویت پیوندهای انسانی کمک می کند.

نتیجه گیری

میلاد مسیح و پیوند آن با کریسمس، داستانی پیچیده و چندوجهی است که ریشه های عمیقی در الهیات، تاریخ باستان و فرهنگ های گوناگون دارد. این جشن که ابتدا با ابهامات تاریخی درباره تاریخ دقیق میلاد مسیح همراه بود، به تدریج با آیین های باستانی انقلاب زمستانی و جشن هایی چون ساتورنالیا و سول اینویکتوس درهم آمیخت و هویتی جدید یافت.

کریسمس امروزه نه تنها یادآور تولد پیامبر صلح و مهربانی است، بلکه نمادی از وحدت خانواده، بخشندگی و امید به آینده ای روشن تر است. سنت هایی مانند درخت کریسمس، بابانوئل و تبادل هدایا، پیام های جهانی از شادی و همدلی را به ارمغان می آورند. در بستر فرهنگی ایران، این جشن جلوه ای منحصر به فرد از همزیستی مسالمت آمیز ادیان را به نمایش می گذارد؛ جایی که مسیحیان، به ویژه ارامنه و آشوریان، با حفظ آداب و رسوم دینی و فرهنگی خود، در کنار مسلمانان زندگی می کنند و با تبادل احترام و محبت، تصویری زیبا از صلح و تفاهم را ارائه می دهند. درک این پیوند عمیق و احترام به تنوع فرهنگی و دینی، کلید جهانی سرشار از آرامش و انسانیت است.