نمونه دادخواست تعدیل محکوم به

دادخواست تعدیل محکوم به، ابزاری قانونی است که به طرفین دعوا اجازه می دهد تا میزان اقساط تعیین شده برای پرداخت یک بدهی (محکوم به) را متناسب با تغییرات اساسی در وضعیت مالی یا اقتصادی، کاهش یا افزایش دهند. این امکان برای محکوم علیه (بدهکار) زمانی که توان پرداخت اقساط قبلی را ندارد و برای محکوم له (طلبکار) در صورت بهبود وضعیت مالی بدهکار یا کاهش ارزش پول، فراهم شده است تا عدالت و انصاف در اجرای احکام قضایی حفظ شود.

تغییرات پیش بینی نشده در زندگی، از نوسانات اقتصادی گرفته تا بیماری های ناگهانی یا از دست دادن شغل، می تواند توان مالی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. در چنین شرایطی، حکم قطعی دادگاه برای پرداخت اقساطی یک بدهی (محکوم به) که قبلاً بر اساس اعسار صادر شده، ممکن است دیگر متناسب با وضعیت جدید نباشد. نظام حقوقی با پیش بینی دادخواست تعدیل محکوم به، راهکاری برای بازنگری در این اقساط ارائه داده است تا هم حقوق طلبکار محفوظ بماند و هم امکان پرداخت برای بدهکار در حد توان واقعی او فراهم شود. این راهنما به شما کمک می کند تا با تمامی جنبه های حقوقی، شرایط، مدارک لازم، نحوه نگارش دادخواست و مراحل رسیدگی قضایی به طور کامل آشنا شوید و با آگاهی و اطمینان خاطر، برای احقاق حق خود اقدام کنید.

مبانی قانونی درخواست تعدیل اقساط: حق شما در قانون

در نظام حقوقی ایران، امکان تعدیل اقساط محکوم به، ریشه های محکمی در قوانین دارد. اصلی ترین و صریح ترین مبنای قانونی برای این درخواست، «تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴» است. این تبصره به صراحت بیان می دارد:

«هر یک از محکوم له و محکوم علیه می توانند با تقدیم دادخواست، تعدیل اقساط را از دادگاه بخواهند. دادگاه با عنایت به نرخ تورم بر اساس اعلام مراجع رسمی قانونی کشور یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکوم علیه نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می کند.»

این بند قانونی، چهار نکته کلیدی را مشخص می کند که اساس حق درخواست تعدیل اقساط را تشکیل می دهد:

1. حق درخواست برای هر دو طرف دعوا: هم محکوم له (طلبکار) و هم محکوم علیه (بدهکار) می توانند این دادخواست را تقدیم کنند. این موضوع نشان دهنده رویکرد عادلانه قانون گذار برای حفظ توازن حقوق طرفین است.
2. امکان استناد به نرخ تورم: افزایش شدید نرخ تورم که منجر به کاهش ارزش واقعی اقساط تعیین شده قبلی می شود، می تواند مبنای درخواست محکوم له برای افزایش اقساط باشد. مراجع رسمی مانند بانک مرکزی یا مرکز آمار ایران، مرجع اعلام نرخ تورم محسوب می شوند.
3. تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکوم علیه: کاهش درآمد یا افزایش ناگهانی و چشمگیر هزینه های زندگی محکوم علیه، می تواند دلیل موجهی برای درخواست کاهش اقساط از سوی او باشد.
4. وظیفه دادگاه برای اقدام به تعدیل: دادگاه پس از بررسی دلایل و مستندات، مکلف است نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام کند، نه اینکه صرفاً آن را رد یا تأیید نماید.

علاوه بر این تبصره صریح، اصول کلی حقوقی مانند عدالت، انصاف و قاعده لاضرر نیز می توانند پشتوانه تئوریک این حق باشند. این اصول، حکم می کنند که اجرای حکم نباید به ضرر غیرقابل جبران یکی از طرفین منجر شود و همواره باید تعادل بین حقوق و تکالیف حفظ گردد. آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور و نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در تفسیر و اجرای دقیق این ماده نقش کلیدی ایفا می کنند و رویه قضایی را شکل می دهند.

شرایط پذیرش دادخواست تعدیل اقساط: چه زمانی دادگاه درخواست شما را می پذیرد؟

دادگاه برای پذیرش دادخواست تعدیل اقساط، شرایط خاصی را بررسی می کند تا از سوءاستفاده از این حق جلوگیری شود. این شرایط هم به صورت عمومی برای هر دو طرف دعوا وجود دارد و هم به صورت اختصاصی برای محکوم علیه (درخواست کاهش اقساط) و محکوم له (درخواست افزایش اقساط).

شرایط عمومی (پیش نیازهای مشترک)

• وجود یک حکم قطعی اعسار و تقسیط قبلی: درخواست تعدیل زمانی مطرح می شود که یک حکم قطعی اعسار و تقسیط (یا یک توافق قطعی به شکل گزارش اصلاحی برای تقسیط) قبلاً صادر شده باشد. بدون این پیش زمینه، دعوای تعدیل موضوعیت ندارد.
• گذشت یک مدت زمان متعارف از تاریخ صدور حکم اعسار یا آخرین تعدیل: رویه قضایی معمولاً انتظار دارد که حداقل ۶ ماه تا یک سال از تاریخ صدور حکم اعسار یا آخرین رأی تعدیل گذشته باشد. دلیل این امر آن است که فرض بر این است که دادگاه در زمان صدور حکم اولیه، تمامی جوانب را بررسی کرده است. با این حال، اگر تغییرات اساسی و قابل اثبات در مدت کوتاه تری رخ دهد، دادگاه می تواند به آن رسیدگی کند.
• بروز تغییرات اساسی، مؤثر و قابل اثبات در اوضاع و احوال اقتصادی یا معیشتی: این مهم ترین شرط است. تغییرات باید قابل توجه و تأثیرگذار بر توان مالی فرد باشند و بتوان آن ها را با اسناد و مدارک معتبر اثبات کرد. صرف ادعا کافی نیست.
• عدم طرح مجدد به استناد همان دلایل قبلی: دادخواست تعدیل نمی تواند بر اساس همان دلایلی که قبلاً مطرح و رسیدگی شده اند، مجدداً مطرح شود. باید دلایل جدید و تغییرات نوظهور ارائه شود.

شرایط اختصاصی برای محکوم علیه (درخواست کاهش اقساط)

اگر شما محکوم علیه هستید و به دنبال کاهش اقساط خود هستید، باید یکی یا ترکیبی از شرایط زیر را به اثبات برسانید:

• کاهش قابل توجه و دائمی یا طولانی مدت در درآمد:
  • از دست دادن شغل (بیکاری).
  • تغییر شغل با درآمد کمتر.
  • تعدیل نیرو یا بازنشستگی زودهنگام.
  • کاهش ساعات کاری و به تبع آن کاهش حقوق و مزایا.
• افزایش ناگهانی و چشمگیر هزینه های ضروری زندگی:
  • ابتلا به بیماری های صعب العلاج یا پرهزینه برای خود یا افراد تحت تکفل.
  • از کار افتادگی یا معلولیت.
  • تولد فرزندان جدید یا افزایش تعداد افراد تحت تکفل.
  • افزایش سرسام آور اجاره بها یا سایر هزینه های اساسی زندگی که اجتناب ناپذیرند.
• تغییرات کلان اقتصادی جامعه که به طور مستقیم بر توان مالی وی اثر گذاشته است:
  • رکود اقتصادی شدید که منجر به کاهش کسب وکار و درآمد فرد شده باشد.
  • تحریم های ناگهانی یا بحران های اقتصادی که تأثیر مستقیمی بر شغل یا منبع درآمد فرد داشته اند.

شرایط اختصاصی برای محکوم له (درخواست افزایش اقساط)

اگر شما محکوم له هستید و به دنبال افزایش اقساط دریافتی خود هستید، باید یکی یا ترکیبی از شرایط زیر را به اثبات برسانید:

• بهبود قابل ملاحظه و مستمر در وضعیت مالی محکوم علیه:
  • کشف اموال جدید (ملک، خودرو، سهام) که در زمان صدور حکم اعسار پنهان بوده یا موجود نبوده است.
  • افزایش حقوق یا درآمد ثابت و قابل توجه محکوم علیه.
  • دریافت ارث یا سایر درآمدهای غیرمنتظره.
  • تغییر شغل به سمت یک شغل پردرآمدتر.
• افزایش شدید و رسمی نرخ تورم که منجر به کاهش چشمگیر ارزش واقعی اقساط تعیین شده قبلی گردیده است:
  • مراجعه به گزارشات رسمی بانک مرکزی یا مرکز آمار ایران برای اثبات نرخ تورم.
  • این موضوع به ویژه در دعاوی مهریه که اقساط بر اساس سکه تعیین شده و ارزش آن به شدت تغییر کرده، اهمیت می یابد.
• دلایل اثبات کننده سوءنیت محکوم علیه در مخفی کردن اموال: در مواردی که ثابت شود محکوم علیه از ابتدا اموالی داشته و آن ها را مخفی کرده است.

دادگاه صالح و هزینه دادرسی: کجا و چگونه دادخواست را ثبت کنیم؟

پس از احراز شرایط لازم برای درخواست تعدیل اقساط، گام بعدی شناخت مرجع صالح و اطلاع از نحوه ثبت و هزینه های دادرسی است.

دادگاه صالح

مطابق رویه قضایی و اصل وحدت مرجع رسیدگی، دادگاه صالح برای رسیدگی به دادخواست تعدیل اقساط، همان دادگاهی است که حکم اصلی محکومیت و حکم اعسار و تقسیط را صادر کرده است. این بدان معناست که اگر حکم اعسار از شعبه سوم دادگاه حقوقی یک شهر صادر شده باشد، دادخواست تعدیل نیز باید به همان شعبه تقدیم شود. این امر منطقی است، زیرا قاضی مربوطه از سوابق پرونده، شرایط اولیه طرفین و جزئیات حکم پیشین آگاهی کامل دارد و می تواند تصمیم عادلانه تری اتخاذ کند.

نحوه ثبت

امروزه، تمامی دادخواست های حقوقی از جمله دادخواست تعدیل اقساط محکوم به، باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت برسند. پس از تکمیل دادخواست (که در بخش های بعدی به آن می پردازیم) و ضمیمه کردن مدارک لازم، باید به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و با پرداخت هزینه مربوطه، دادخواست خود را ثبت نمایید. این دفاتر پس از ثبت، دادخواست را به صورت الکترونیکی به دادگاه صالح ارسال می کنند.

هزینه دادرسی

دعوای تعدیل اقساط محکوم به، از نظر حقوقی یک دعوای غیرمالی محسوب می شود. برخلاف دعاوی مالی که هزینه دادرسی آن ها بر اساس میزان خواسته (مثلاً درصدی از مبلغ مورد مطالبه) محاسبه می شود، در دعاوی غیرمالی، هزینه دادرسی مبلغ ثابتی است که هر سال توسط قوه قضاییه تعیین و ابلاغ می شود. بنابراین، نگران هزینه های سنگین دادرسی نباشید؛ این هزینه نسبتاً کمتر از دعاوی مالی است.

برای شفافیت بیشتر، جدول زیر را مشاهده کنید:

عنوان	توضیح
دادگاه صالح	همان دادگاه صادرکننده حکم اصلی محکومیت و حکم اعسار.
مکان ثبت	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
نوع دعوا	غیرمالی.
هزینه دادرسی	مبلغ ثابت سالانه (که معمولاً کمتر از دعاوی مالی است).

مدارک و مستندات لازم: چه شواهدی را باید ضمیمه کنیم؟

اثبات تغییر اوضاع و احوال، سنگ بنای موفقیت در دعوای تعدیل اقساط است. صرف ادعا کافی نیست و شما باید با ارائه مدارک و مستندات قوی، دادگاه را قانع کنید. مدارک لازم بسته به اینکه خواهان محکوم علیه (کاهش اقساط) یا محکوم له (افزایش اقساط) باشد، متفاوت است.

مدارک هویتی و اصلی پرونده

• مدارک هویتی خواهان: تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان (فردی که دادخواست را تقدیم می کند).
• مدارک اصلی پرونده: تصویر مصدق دادنامه قطعی اعسار و تقسیط محکوم به (یا گزارش اصلاحی که به موجب آن اقساط تعیین شده است). این مهم ترین مدرک است که نشان دهنده وجود یک حکم قبلی برای تقسیط است.

مدارک اثبات کننده تغییر وضعیت (برای محکوم علیه – درخواست کاهش اقساط)

در صورتی که شما محکوم علیه هستید و قصد کاهش اقساط را دارید، باید مدارک زیر را جمع آوری و ضمیمه دادخواست کنید:

• استشهادیه محلی: این مدرک بسیار مهم است. استشهادیه باید توسط حداقل دو نفر از معتمدین محلی که از وضعیت مالی و معیشتی شما آگاه هستند، امضا شده و مشخصات کامل شهود (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس) در آن قید شود. اهمیت آن در این است که شهود به دادگاه اعلام می کنند که تغییرات در وضعیت شما را مشاهده و تأیید می کنند.
• مدارک مرتبط با وضعیت شغلی و درآمد:
  • گواهی عدم اشتغال از مراجع رسمی (در صورت بیکاری).
  • قراردادهای کاری جدید با حقوق و مزایای کمتر (در صورت تغییر شغل).
  • فیش حقوقی جدید که کاهش درآمد را نشان دهد.
  • مدرک بیمه بیکاری (در صورت دریافت).
  • گواهی از اداره کار یا مراجع ذی صلاح در خصوص تعدیل نیرو یا اخراج (در صورت لزوم).
• اسناد پزشکی:
  • گواهی پزشک معالج در خصوص ابتلا به بیماری های پرهزینه یا از کارافتادگی.
  • فاکتورها و مدارک مربوط به هزینه های درمانی بالا (دارو، بستری، جراحی).
• اسناد مربوط به افزایش هزینه های زندگی:
  • اجاره نامه جدید با مبلغ بالاتر.
  • قبوض آب، برق، گاز و تلفن که افزایش غیرمعمول هزینه ها را نشان دهد (در صورت وجود دلیل موجه).
  • گواهی تولد فرزندان جدید یا مدارک مربوط به افزایش تعداد افراد تحت تکفل.
  • مدارک مربوط به تحصیل فرزندان در صورت افزایش هزینه های آموزشی.
• گردش حساب بانکی: ارائه گردش حساب های بانکی شما برای اثبات کاهش درآمد یا افزایش هزینه ها و عدم توانایی مالی بسیار مهم است. شفافیت در این زمینه به دادگاه کمک می کند تا دیدگاه بهتری نسبت به وضعیت مالی شما پیدا کند.
• گزارش تحقیقات محلی: در برخی موارد، دادگاه ممکن است دستور تحقیقات محلی را صادر کند تا وضعیت شما به طور عینی توسط ضابطین قضایی یا مراجع محلی تأیید شود.

مدارک اثبات کننده تغییر وضعیت (برای محکوم له – درخواست افزایش اقساط)

در صورتی که شما محکوم له هستید و قصد افزایش اقساط را دارید، مدارک زیر می تواند به شما کمک کند:

• گزارشات رسمی نرخ تورم: گزارش های رسمی از مراجع ذی صلاح مانند بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یا مرکز آمار ایران که نشان دهنده افزایش شدید و معنادار نرخ تورم پس از تاریخ صدور حکم تقسیط باشد.
• مدارک مربوط به کشف اموال یا درآمدهای جدید محکوم علیه:
  • استعلام از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور (برای کشف اموال غیرمنقول).
  • استعلام از اداره ثبت شرکت ها (برای کشف سهام یا عضویت در شرکت ها).
  • استعلام از بورس (برای کشف سهام).
  • استعلام از بانک ها (برای کشف سپرده ها یا حساب های بانکی با مبالغ قابل توجه).
  • هرگونه مدرکی که بهبود وضعیت مالی محکوم علیه (مانند فیش حقوقی جدید، قرارداد کاری با درآمد بالاتر) را نشان دهد.
• گزارش تحقیقات محلی: در صورت لزوم، برای اثبات بهبود وضعیت مالی محکوم علیه.

مهم است که تمامی مدارک را به صورت مصدق (کپی برابر اصل) ضمیمه دادخواست کنید. جمع آوری دقیق و مستدل این مدارک، شانس موفقیت شما را در دعوای تعدیل اقساط به طور چشمگیری افزایش خواهد داد.

گام به گام: نحوه تنظیم دادخواست تعدیل اقساط محکوم به (با نمونه دقیق و توضیحات)

تنظیم صحیح دادخواست، کلید ورود به فرآیند قضایی است. دادخواست باید تمامی اطلاعات لازم را به صورت دقیق و مستدل در اختیار دادگاه قرار دهد. در اینجا به شرح بخش های اصلی فرم دادخواست و سپس ارائه نمونه ای از آن می پردازیم.

بخش های اصلی فرم دادخواست

1. مشخصات خواهان و خوانده:

   در این بخش باید اطلاعات کامل و دقیق خواهان (کسی که دادخواست را می دهد) و خوانده (طرف مقابل) درج شود. این اطلاعات شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل و آدرس دقیق پستی است. اگر خواهان یا خوانده شرکت یا سازمان باشد، نام کامل ثبتی، شماره ثبت و آدرس دفتر مرکزی ذکر می شود.

2. وکیل/نماینده قانونی:

   اگر دادخواست توسط وکیل یا نماینده قانونی (مانند ولی یا قیم) تقدیم می شود، مشخصات کامل او در این بخش درج می گردد. ضمیمه کردن وکالت نامه رسمی یا مدارک نمایندگی قانونی الزامی است.

3. تعیین خواسته:

   این بخش باید به صورت واضح و بدون ابهام، هدف شما از تقدیم دادخواست را مشخص کند. برای تعدیل اقساط، باید دقیقاً بنویسید: صدور حکم مبنی بر تعدیل اقساط محکوم به و سپس مشخص کنید که آیا درخواست شما کاهش اقساط است یا افزایش آن، و در صورت امکان، مبلغ پیشنهادی جدید خود را نیز بیان کنید. به عنوان مثال: صدور حکم مبنی بر کاهش اقساط محکوم به از مبلغ ماهیانه ۱۰ میلیون ریال به ماهیانه ۵ میلیون ریال یا صدور حکم مبنی بر افزایش اقساط محکوم به از مبلغ ماهیانه ۵ میلیون ریال به ماهیانه ۱۵ میلیون ریال.

4. دلایل و منضمات دادخواست:

   در این قسمت، تمامی مدارک و مستنداتی که در بخش قبلی (مدارک و مستندات لازم) به آن ها اشاره شد، به صورت دقیق و با شماره گذاری لیست می شوند. مثال: ۱. تصویر مصدق دادنامه شماره …. صادره از شعبه …. دادگاه ….، ۲. تصویر مصدق استشهادیه محلی، ۳. تصویر مصدق فیش حقوقی جدید و ….

5. شرح کامل دادخواست:

   این بخش، قلب دادخواست شماست و باید به صورت مستدل، منطقی و با ارجاع به مدارک، تغییرات رخ داده و دلایل درخواست تعدیل را توضیح دهید.

   • بیان مقدمه: ابتدا به صورت مختصر به حکم محکومیت و اعسار قبلی (با ذکر شماره دادنامه، شعبه صادرکننده و تاریخ صدور) اشاره کنید.
   • بیان تغییر اوضاع و احوال: شرح دقیق و مستند تغییراتی که در وضعیت مالی یا معیشتی شما رخ داده است.
     • برای کاهش اقساط (از سوی محکوم علیه): شرح دهید که چگونه بیکاری، کاهش درآمد، ابتلا به بیماری، افزایش شدید هزینه های زندگی (مانند اجاره بها یا تعداد افراد تحت تکفل) توان پرداخت شما را کاهش داده است. حتماً به مدارک ضمیمه شده ارجاع دهید (مثال: همانطور که در فیش حقوقی شماره … ضمیمه دادخواست مشهود است، درآمد اینجانب از تاریخ … به میزان … کاهش یافته است).
     • برای افزایش اقساط (از سوی محکوم له): توضیح دهید که چگونه نرخ تورم (با ارجاع به گزارشات بانک مرکزی ضمیمه دادخواست) ارزش واقعی اقساط را کاهش داده یا وضعیت مالی محکوم علیه (با استناد به کشف اموال جدید یا افزایش درآمد) بهبود یافته است.
   • استناد حقوقی: به صراحت به تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی اشاره کنید.
   • درخواست پایانی: در نهایت، درخواست خود را از دادگاه برای صدور حکم تعدیل اقساط (کاهش یا افزایش) به میزان پیشنهادی جدید و از تاریخ مشخص (مثلاً از تاریخ تقدیم دادخواست) به صورت مؤدبانه تکرار کنید.

نمونه دادخواست تعدیل اقساط محکوم به (برای کاهش اقساط)

توجه: این یک نمونه کلی است و باید با اطلاعات واقعی پرونده شما تکمیل و جزئیات آن متناسب با شرایط شما تغییر کند.

---

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگستری/دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

باسلام، احتراماً، به استحضار عالی می رساند:

• خواهان: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند: [نام پدر] کد ملی: [کد ملی خواهان] شغل: [شغل خواهان] نشانی: [آدرس کامل خواهان]
• خوانده: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند: [نام پدر] کد ملی: [کد ملی خوانده] شغل: [شغل خوانده] نشانی: [آدرس کامل خوانده]
• تعیین خواسته: تقاضای صدور حکم مبنی بر تعدیل و کاهش اقساط محکوم به از مبلغ ماهیانه [مبلغ قبلی به ریال] به [مبلغ پیشنهادی جدید به ریال]
• دلایل و منضمات دادخواست:
  1. تصویر مصدق دادنامه شماره [شماره دادنامه اعسار] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] مورخ [تاریخ دادنامه].
  2. تصویر مصدق استشهادیه محلی (ضمیمه شماره ۱).
  3. تصویر مصدق گواهی عدم اشتغال/فیش حقوقی جدید مورخ [تاریخ] (ضمیمه شماره ۲).
  4. تصویر مصدق گواهی پزشکی و فاکتورهای درمانی مورخ [تاریخ] (ضمیمه شماره ۳).
  5. تصویر مصدق اجاره نامه جدید مورخ [تاریخ] (ضمیمه شماره ۴).
  6. گردش حساب بانکی [نام بانک] به شماره [شماره حساب] در بازه زمانی [تاریخ شروع] تا [تاریخ پایان] (ضمیمه شماره ۵).
  7. سایر دلایل و مستندات (در صورت وجود).

شرح دادخواست:

احتراماً به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه اعسار] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] مورخ [تاریخ دادنامه]، در پرونده کلاسه [شماره کلاسه]، اینجانب محکوم به پرداخت [مبلغ کلی محکوم به] در حق خوانده محترم گردیدم. با توجه به اعسار اینجانب، دادگاه محترم حکم به تقسیط محکوم به صادر و میزان پیش پرداخت را [مبلغ پیش پرداخت] و اقساط ماهیانه را [مبلغ اقساط قبلی] ریال تعیین نمود. اینجانب تاکنون [تعداد اقساط پرداخت شده] قسط از اقساط مذکور را به صورت منظم پرداخت کرده ام که مستندات آن قابل ارائه است.

متاسفانه، پس از تاریخ صدور حکم اعسار و تقسیط، وضعیت مالی و معیشتی اینجانب دچار تغییرات اساسی و خارج از اراده گردیده است. به شرح ذیل:

1. اینجانب در تاریخ [تاریخ از دست دادن شغل] شغل قبلی خود را که منبع اصلی درآمد اینجانب بود (مثلاً: به دلیل تعدیل نیرو/ورشکستگی کارفرما/بیماری) از دست داده ام و در حال حاضر [شرح وضعیت شغلی فعلی، مثلاً: بیکار هستم/شغل جدید با درآمد بسیار پایین تر دارم] که مدارک مربوط به گواهی عدم اشتغال/فیش حقوقی جدید ضمیمه دادخواست تقدیم می گردد (ضمیمه شماره ۲).
2. علاوه بر کاهش شدید درآمد، اینجانب از تاریخ [تاریخ شروع بیماری] به بیماری [نام بیماری] مبتلا گردیده ام که مستلزم هزینه های درمانی و دارویی سنگین و مداوم می باشد. گواهی پزشک معالج و فاکتورهای هزینه های درمانی به پیوست تقدیم می گردد (ضمیمه شماره ۳).
3. هزینه های ضروری زندگی نیز به شدت افزایش یافته است. به عنوان مثال، مبلغ اجاره بهای منزل اینجانب از [مبلغ قبلی] به [مبلغ جدید] افزایش یافته که اجاره نامه جدید ضمیمه است (ضمیمه شماره ۴). همچنین [سایر هزینه ها مانند: تولد فرزند جدید/افزایش هزینه های تحصیلی فرزندان/تحت تکفل قرار گرفتن سایر افراد خانواده].

با توجه به کاهش شدید درآمد و افزایش چشمگیر هزینه های معیشتی و درمانی، توانایی پرداخت اقساط ماهیانه به مبلغ [مبلغ اقساط قبلی] ریال برای اینجانب عملاً غیرممکن گشته است. گردش حساب بانکی اینجانب نیز گواه بر وضعیت دشوار مالی فعلی می باشد (ضمیمه شماره ۵).

لذا، با استناد به تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و با توجه به تغییرات اساسی در وضعیت مالی و معیشتی اینجانب که با استشهادیه محلی و سایر مدارک پیوست قابل اثبات است، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر تعدیل و کاهش میزان اقساط محکوم به از مبلغ ماهیانه [مبلغ قبلی] به مبلغ ماهیانه [مبلغ پیشنهادی جدید] ریال از تاریخ تقدیم دادخواست را دارم.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی خواهان
امضا

---

نمونه دادخواست تعدیل اقساط محکوم به (برای افزایش اقساط)

توجه: این یک نمونه کلی است و باید با اطلاعات واقعی پرونده شما تکمیل و جزئیات آن متناسب با شرایط شما تغییر کند.

---

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگستری/دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

باسلام، احتراماً، به استحضار عالی می رساند:

• خواهان: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند: [نام پدر] کد ملی: [کد ملی خواهان] شغل: [شغل خواهان] نشانی: [آدرس کامل خواهان]
• خوانده: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند: [نام پدر] کد ملی: [کد ملی خوانده] شغل: [شغل خوانده] نشانی: [آدرس کامل خوانده]
• تعیین خواسته: تقاضای صدور حکم مبنی بر تعدیل و افزایش اقساط محکوم به از مبلغ ماهیانه [مبلغ قبلی به ریال] به [مبلغ پیشنهادی جدید به ریال]
• دلایل و منضمات دادخواست:
  1. تصویر مصدق دادنامه شماره [شماره دادنامه اعسار] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] مورخ [تاریخ دادنامه].
  2. گزارش رسمی نرخ تورم از [مرجع مربوطه] در بازه زمانی [تاریخ شروع] تا [تاریخ پایان] (ضمیمه شماره ۱).
  3. مدارک مربوط به کشف اموال/افزایش درآمد خوانده (مثلاً: تصویر مصدق سند مالکیت جدید/فیش حقوقی جدید/استعلام از سازمان ثبت اسناد) (ضمیمه شماره ۲).
  4. سایر دلایل و مستندات (در صورت وجود).

شرح دادخواست:

احتراماً به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه اعسار] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] مورخ [تاریخ دادنامه]، در پرونده کلاسه [شماره کلاسه]، خوانده محترم محکوم به پرداخت [مبلغ کلی محکوم به] در حق اینجانب گردید. بر اساس حکم دادگاه، محکوم به به صورت اقساط ماهیانه [مبلغ اقساط قبلی] ریال تعیین شد که تاکنون [تعداد اقساط دریافت شده] قسط دریافت شده است.

متاسفانه، پس از تاریخ صدور حکم اعسار و تقسیط، وضعیت اقتصادی جامعه و/یا وضعیت مالی خوانده محترم دچار تغییرات اساسی گردیده که ادامه دریافت اقساط به میزان قبلی، موجب تضییع حقوق اینجانب و عدم اجرای عدالت می گردد. به شرح ذیل:

1. همانطور که در گزارشات رسمی نرخ تورم از [نام مرجع، مثلاً: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران] (ضمیمه شماره ۱) مشهود است، نرخ تورم از تاریخ صدور حکم تقسیط تاکنون به شدت افزایش یافته و ارزش واقعی اقساط تعیین شده قبلی، به طور چشمگیری کاهش یافته است. این امر قدرت خرید مبلغ اقساط را به میزان قابل توجهی تقلیل داده است.
2. برخلاف وضعیت مالی قبلی خوانده که منجر به حکم اعسار گردید، اطلاعات و مدارک جدید نشان می دهد که وضعیت مالی ایشان بهبود یافته است (مثلاً: خوانده محترم اقدام به خرید ملک/خودرو/سرمایه گذاری در بورس نموده است که تصویر سند/استعلام آن به پیوست تقدیم می گردد (ضمیمه شماره ۲)). OR (مثلاً: فیش حقوقی جدید خوانده نشان دهنده افزایش قابل توجه درآمد ایشان می باشد).

با توجه به افزایش شدید نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی، و/یا بهبود وضعیت مالی خوانده محترم، ادامه پرداخت اقساط به میزان [مبلغ اقساط قبلی] ریال نه تنها متناسب با شرایط کنونی نیست، بلکه تضییع حق اینجانب محسوب می شود.

لذا، با استناد به تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و با توجه به تغییرات اساسی در وضعیت اقتصادی و/یا مالی خوانده که با مدارک پیوست قابل اثبات است، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر تعدیل و افزایش میزان اقساط محکوم به از مبلغ ماهیانه [مبلغ قبلی] به مبلغ ماهیانه [مبلغ پیشنهادی جدید] ریال از تاریخ تقدیم دادخواست را دارم.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی خواهان
امضا

---

فرآیند رسیدگی و صدور رأی: از ثبت تا حکم دادگاه

پس از ثبت دادخواست تعدیل اقساط در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مراحل قانونی برای رسیدگی به آن آغاز می شود. آشنایی با این فرآیند، به شما کمک می کند تا با آمادگی بیشتری مراحل دادرسی را پیگیری کنید.

مراحل پس از ثبت دادخواست

1. ابلاغ دادخواست: پس از ثبت، دادخواست به طرف مقابل (خواهان به خوانده یا بالعکس) ابلاغ می شود. طرف مقابل مهلتی برای ارائه لایحه دفاعیه خود خواهد داشت.
2. تعیین شعبه: دادخواست به شعبه صالح (همان شعبه صادرکننده حکم اولیه) ارجاع داده می شود.
3. تعیین وقت رسیدگی: دادگاه برای رسیدگی به دادخواست، وقت جلسه رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می کند. حضور طرفین در جلسه رسیدگی (یا وکلای آن ها) بسیار مهم است.

جلسه رسیدگی دادگاه

در جلسه رسیدگی، دادگاه به اظهارات طرفین گوش می دهد و مدارک و مستندات ارائه شده را بررسی می کند. این جلسه فرصتی است برای هر دو طرف تا دلایل خود را به طور کامل شرح دهند و به سوالات قاضی پاسخ دهند. در این جلسه، امکان اخذ توضیح از شهودی که استشهادیه آن ها ضمیمه دادخواست شده نیز وجود دارد.

اختیارات دادگاه در رسیدگی

دادگاه در راستای احراز حقیقت و اطمینان از صحت ادعاها، اختیارات گسترده ای دارد:

• درخواست استعلامات: دادگاه می تواند از مراجع مختلف (بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، اداره کار، سازمان تأمین اجتماعی و …) استعلامات لازم را در خصوص وضعیت مالی و شغلی محکوم علیه دریافت کند.
• تحقیقات محلی: در صورت لزوم، دادگاه می تواند دستور تحقیقات محلی صادر کند تا وضعیت معیشتی و مالی فرد توسط ضابطین قضایی یا معتمدین محلی بررسی و به دادگاه گزارش شود.
• ارجاع به کارشناسی: در برخی موارد پیچیده (مثلاً برای برآورد دقیق کاهش ارزش پول یا توان پرداخت)، دادگاه می تواند موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع دهد.

صدور رأی دادگاه

پس از بررسی کامل مدارک، شنیدن اظهارات طرفین و انجام تحقیقات لازم، دادگاه رأی مقتضی را صادر می کند. در رأی دادگاه، میزان جدید اقساط، مدت پرداخت و سایر شرایط مربوطه مشخص خواهد شد. دادگاه ممکن است در صورت لزوم، مبلغی را نیز به عنوان پیش قسط جدید تعیین کند.

قابلیت تجدیدنظرخواهی

رأی صادره در خصوص تعدیل اقساط، قابل تجدیدنظرخواهی است. به دلیل اینکه دعوای تعدیل اقساط یک دعوای غیرمالی محسوب می شود، احکام صادره در این زمینه، در مهلت قانونی (۲۰ روز از تاریخ ابلاغ برای اشخاص مقیم ایران و دو ماه برای اشخاص مقیم خارج از ایران) قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان مربوطه است.

نکات مهم و ظرایف حقوقی در دعاوی تعدیل اقساط

دعاوی تعدیل اقساط، دارای ظرایف و نکات حقوقی مهمی هستند که آگاهی از آن ها می تواند به شما در پیشبرد پرونده کمک کند.

تأثیر رأی تعدیل بر اقساط گذشته

یک سوال کلیدی این است که آیا رأی دادگاه در خصوص تعدیل اقساط، می تواند بر اقساطی که در گذشته (قبل از تقدیم دادخواست تعدیل) معوق مانده و پرداخت نشده اند نیز تأثیر بگذارد؟ رویه قضایی و نظریات مشورتی در این زمینه، انعطاف پذیری نشان داده اند.
برخی محاکم معتقدند رأی تعدیل فقط ناظر به آینده و اقساط پرداخت نشده پس از تاریخ تقدیم دادخواست است.
با این حال، نظریه مشورتی شماره 7/1401/958 اداره حقوقی قوه قضاییه مورخ 1401/09/14 بیان می دارد که دادگاه در مقام رسیدگی به دعوای تعدیل تقسیط، این اختیار را دارد که نسبت به تعدیل اقساط معوق پرداخت نشده نیز تعیین تکلیف کند. البته بار اثبات ناتوانی از پرداخت اقساط گذشته بر عهده مدعی است.

تعدیل پیش قسط

آیا پیش قسط که معمولاً در ابتدای حکم اعسار تعیین می شود، نیز قابل تعدیل است؟ در این خصوص رویه های متفاوتی وجود دارد. برخی دادگاه ها معتقدند پیش قسط قابلیت تعدیل ندارد، چرا که ماهیت آن با اقساط ماهیانه متفاوت است و حکم تقسیط برای آن صادر نشده تا تعدیل شود. اما برخی دیگر از محاکم با توجه به تغییرات اساسی، پیش قسط را نیز قابل تعدیل می دانند. این موضوع بستگی به تفسیر و رویه قضایی شعبه رسیدگی کننده دارد.

تعدیل توافقات (گزارش اصلاحی)

اگر اقساط بر اساس توافق طرفین (در قالب گزارش اصلاحی) تعیین شده باشد، آیا باز هم امکان تعدیل آن وجود دارد؟ تبصره ۲ ماده ۱۱ و همچنین ماده ۲۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، امکان تعدیل اقساط حتی در مواردی که با توافق و گزارش اصلاحی تعیین شده اند را به رسمیت شناخته است. مگر اینکه ثابت شود نیت طرفین از توافق، تقسیط دین به صورت مطلق و غیرقابل تغییر بوده است.

نقش وکیل دادگستری

برخی ممکن است تصور کنند که داشتن وکیل دادگستری، دلیل بر تمکن مالی فرد است و می تواند ادعای اعسار یا تعدیل او را رد کند. این تصور نادرست است. وجود وکیل دلیل بر تمکن مالی موکل نیست. اولاً، وکیل ممکن است به صورت معاضدتی (رایگان) یا با حق الوکاله پایین تر قبول وکالت کرده باشد. ثانیاً، پرداخت حق الوکاله وکیل لزوماً به معنای توانایی پرداخت تمام محکوم به (حتی با اقساط سابق) نیست. نظریات مشورتی قوه قضاییه نیز صراحتاً بیان داشته اند که صرف داشتن وکیل، نمی تواند مستند رد ادعای اعسار یا تعدیل باشد.

ممنوعیت تعدیل برای شرکت ها و تجار

یکی از استثنائات مهم در قوانین مربوط به اعسار و تعدیل، ممنوعیت آن برای شرکت ها و اشخاص تاجر است. تجار و شرکت های تجاری در صورت ناتوانی از پرداخت دیون خود، نمی توانند دادخواست اعسار یا تعدیل اقساط بدهند. قانون برای این دسته از اشخاص، نهاد ورشکستگی را پیش بینی کرده است. بنابراین، اگر بدهکار، تاجر (حتی اگر شغل فعلی او نباشد اما سابقه تجارت داشته باشد) یا شرکت تجاری باشد، راهکار قانونی او تقدیم دادخواست ورشکستگی است.

لزوم اثبات تغییر پس از حکم قبلی و عدم استناد به همان دلایل پیشین

همانطور که قبلاً ذکر شد، دادگاه به دنبال تغییر در وضعیت است. شما نمی توانید دلایلی را که در زمان اعسار اولیه مطرح کرده اید، مجدداً به عنوان مبنای تعدیل اقساط مطرح کنید. باید ثابت کنید که پس از صدور حکم اولیه اعسار، شرایط جدید و مهمی پدید آمده است.

اهمیت شفافیت و صداقت در ارائه اطلاعات و مدارک به دادگاه

دادگاه به دنبال کشف حقیقت است. هرگونه پنهان کاری، ارائه اطلاعات نادرست یا مدارک جعلی، می تواند به شدت به پرونده شما آسیب برساند و حتی منجر به تعقیب کیفری شود. صداقت و شفافیت در ارائه اطلاعات و همکاری کامل با دادگاه، به شما کمک می کند تا اعتماد قاضی را جلب کرده و در نهایت به یک رأی عادلانه دست یابید.

تعدیل تقسیط مهریه: قوانین مربوط به تعدیل اقساط محکوم به، شامل مهریه نیز می شود. بنابراین، چه زوجه برای افزایش اقساط (به دلیل تورم یا بهبود وضعیت زوج) و چه زوج برای کاهش اقساط (به دلیل تغییر وضعیت مالی)، می توانند با رعایت همین شرایط، دادخواست تعدیل تقسیط مهریه را تقدیم دادگاه کنند.

نتیجه گیری

دادخواست تعدیل محکوم به، ابزاری حیاتی در نظام حقوقی ماست که با هدف حفظ عدالت و انطباق اجرای احکام با واقعیت های متغیر زندگی افراد پیش بینی شده است. این سازوکار به محکوم علیه امکان می دهد در مواجهه با مشکلات مالی ناگهانی، توان پرداخت خود را تعدیل کند و از فشار غیرقابل تحمل مالی رهایی یابد. همچنین، به محکوم له این فرصت را می دهد که در صورت بهبود وضعیت بدهکار یا کاهش ارزش پول ملی، برای احقاق کامل حق خود و دریافت اقساط متناسب با شرایط روز اقدام کند.
برای موفقیت در این دعوا، اقدام به موقع، آگاهانه و مستند ضروری است. جمع آوری مدارک متقن، تنظیم دقیق دادخواست با رعایت تمامی جزئیات حقوقی و اثبات تغییرات اساسی در اوضاع و احوال، ارکان اصلی پیروزی در این مسیر محسوب می شوند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و لزوم تفسیر صحیح قوانین، توصیه قاطع می شود که در تمامی مراحل، از مشاوره وکلای متخصص و با تجربه در دعاوی مالی و اعسار بهره مند شوید تا شانس موفقیت خود را به حداکثر برسانید و از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کنید.