کودکان تیزهوش در یادگیری

آموزش و پرورش کودکان تیزهوش

واقعیت تاسف آوری که در حال حاضر غالباً مشاهده می شود این است که برخی از خانواده ها گاهی بر اساس ضوابط غیر قابل اعتماد و احساسات و عواطف شخصی و احیاناً اظهار نظر افراد غیر متخصص، فرزندان خود را کودکان تیز هوش تصور می کنند و آنان را وا می دارند تا دوره تحصیلات خود را در مدت کوتاهی به پایان رسانند یا اینکه اشعار طولانی و مطالب جغرافیایی و غیره را طوطی وار حفظ کنند. بدین ترتیب، بدون توجه به هدف نهایی تربیت کودکان تیز هوش، به رشد متعادل جسمی و عاطفی آنان لطمه می زنند.برای پرهیز از این گونه اشتباه ها باید دید مهم ترین « مباحث اساسی در تربیت کودکان تیز هوش» که مدت ها مورد بحث علمای تعلیم و تربیت کشور های مترقی بوده است، کدام اند ونظرات مبتنی بر تحقیق کارشناسان فن در باره هر یک از این مسایل چیست؟

مباحث اساسی در تربیت کودکان تیز هوش چیست؟

در پرورش کودکان تیز هوش، رشد دادن طرز تفکر علمی آن ها و ایجاد و تقویت علاقه آن ها به تحقیقات و مطالعات وسیع و عمیق باید در درجه اول اهمیت قرار گیرد و ضمن توجه به رشد متعادل جسمی، عاطفی، اجتماعی و فرهنگی کودکان هدف های آنی و آتی به طور یکسان در نظر گرفته شود. مثلاً کوشش برای اینکه کودک مراحل تحصیلی را در مدتی خیلی کوتاه و بدون کسب مهارت های لازم طی کند و یا محروم ساختن کودک از لذات دوران کودکی و جدا کردن او از دنیای کودکان به خاطر مطالعه مداوم و سریع، در راه پرورش انسان متعادل موانعی به وجود می آورد. پس، به جای انباشتن ذهن کودک از محفوظات، لازم است در پرورش قدرت تفکر و استدلال و قدرت درک روابط منطقی بین علت و معلول، رابطه بین انسان و محیط و تاثیر متقابل آن دو بر یکدیگر، کوشید.

ضوابط و معیار های شناخت کودکان تیز هوش

با هوش دانستن کودکان بر اساس نتایج کار علمی آنان و یا استعداد و توانایی شگرف ایشان در دروس نظری، بدون توجه به سایر عوامل، معنی چندانی نخواهد داشت . لباس سربازی بچه گانه ، در بازی های کودکان میتواند ، تحریک کننده و هیجان انگیز باشد .در مراحل تعیین کودکان با هوش باید قدرت خلاقانه، استعداد رهبری، استعداد کارهای فیزیکی یا مکانیکی، قدرت نویسندگی، استعداد هنری، استعداد آموختن زبان خارجی و علوم و ریاضیات ارزشیابی شود.در این ارزشیابی، اولیای کودکان و نیز معلمان و روان شناسان هر کدام نقشی بر عهده دارند و البته سهم روان شناسان، به علت انتقاد آن ها از تست های عینی زیادتر است.

زیرا گاهی دیده شده است کودکانی که مطیع اوامر اولیا و معلمان خود هستند، بیش از کودکانی که در مقابل رفتار و دستور های بزرگ تر ها مقاومت نشان می دهند، به عنوان افراد با هوش انتخاب شده اند. برای این که دچار چنین اشتباهی نشویم، باید از تست های هوشی و تست های معلوماتی استاندارد و همچنین تست هایی که قدرت ابتکار را می سنجند و بالاخره ارزیابی استعداد های خاص در تعیین کودکان با هوش، استفاده کنیم. به علاوه، معیار های اندازه گیری دیگری نظیر تاریخچه زندگی، خاطرات روزانه، شرح حالِ نوشته خود شخص، نمودارهای جامعه سنجی و تست های شخصیت و کشف علاقه ها و انگیزه ها و کیفیت و نتیجه کاردر گذشته، در تشخیص کودک با هوش اهمیت دارند.

فعالیت های مداوم و پیگیر لویس ترمن در زمینه شناخت کودکان باهوش، نتایج نیکویی به بار آورده است. خصوصاً کودکان باهوش از نظر او به طور خلاصه عبارت اند از:توجه کودکان تیز هوش چند جانبه است. آنان خواندن را آسان تر فرا می گیرند، کتاب های بیشتر و بهتری می خوانند، مجموعه های مختلف را جمع آوری می کنند، به انواع سرگرمی ها علاقه مندند و از بازی ها و نمایش ها بیش از کودکان متوسط کسب معلومات می کنند. لباس پلیسی دخترانه  می تواند به دختران ایده هایی در مورد عدالت و امنیت عمومی ارایه دهد و آنها را به نقش پلیسی علاقه مند کند . در مقایسه با کودکان معمولی، در باره دانش خود کمتر لاف می زنند و در مواردی که وسوسه تقلب وجود دارد، بیشتر قابل اعتماد هستند. رفتار اجتماعی آن ها سالم تر و در تست های مربوط به تعادل روحی برجسته ترند.

ادامه بررسی ترمن در مورد کودکان تیز هوش نشان داده است که از میان 800 دانش اموز پسر، دانشمندان، پزشکان، نویسندگان و مورخان ممتازی بر خاسته اند.نتیجه تست هوش دیگری نشان داد که استعداد برجسته آن ها در طول مدت زندگی ادامه داشته است. این بررسی در مورد دختران با هوش چندان گویا نبوده است. زیرا اغلب آنان ازدواج کرده و مشاغل خاصی را احراز نکرده بودند. به طور خلاصه، نتیجه تست ها و بررسی ها گویای این واقعیت بود که نه تنها میزان هوش آنان پایین نیامده، بلکه بر عکس تفاوت هوشی آن ها نسبت به کودکان عادی بیشتر شده است.

یاد آوری این نکته لازم است که این استنتاج کلی در مورد معدودی از کودکان صادق نیست و باید اضافه کرد که مطالعه ترمن شامل کودکان محروم و کودکان بسیار خلاق نبوده است.تحقیقات در زمینه جامعه سنجی نشان داده است که بین هوش بهر و محبوبیت رابطه مستقیم وجود دارد. این تحقیقات حقایق متفاوتی را نیز نشان داده است که اشاره مختصر به آن ها شاید برای خوانندگان و مخصوصاً اولیای کودکان تیز هوش و مربیان بی فایده نباشد:کودکان تیز هوش عقب مانده تحقیقات نشان داده است که اثر خانواده و مخصوصاً پدر از نظر پیشرفت تحصیلی بسیار زیاد است. به طور کلی، کودکانی که پدرشان در تعلیم آنان نقش موثر و مستقیم دارند، از نظر تحصیل نسبت به سایر کودکان تیز هوش پیشرفته ترند.

یکی از علل مهم عقب ماندگی آن ها این است که آنان از بی توجهی خسته و متنفر می شوند وفرصت ابراز استعداد و قدرت خلاق خود را پیدا نمی کنند. این گونه کودکان از نظر ایجاد رابطه با سایر کودکان نیز چندان موفق نیستند.نتیجه تحقیق دیگری نمودار این واقعیت بوده که ناراحتی های داخلی خانواده، در عقب ماندگی کودکان کاملاً تاثیر می گذارد.استفاده از لباس پلیس اگاهی می تواند نشانگر تعهد فرد به حفظ نظم عمومی جامعه باشد. کودکان تیز هوش که مورد بی توجهی و بی مهری پدر هستند، اغلب از نظر تحصیل نیز عقب می مانند.

کودکان تیز هوشی که از نظر تحصیل عقب مانده اند، نسبت به کودکان تیز هوش دیگر، از نظر شخصیت نیز ضعیف ترند، بدین معنی که بد بین و نسبت به تحصیل بی میل و علاقه اند. اعتقاد به شانس و سرنوشت غالباً در افرادی دیده می شود که اعتماد به نفس خویش را از دست داده اند.ترمن و اودن از تحقیق در باره 150 نفر مردی که جزو افراد تیز هوش بوده ولی در مدت تحصیل پیشرفتی نداشته اند و 150 نفر دیگر که از نظر موفقیت نسبت به سایر کودکان تیز هوش برجسته تر بوده اند،  چنین نتیجه گرفته اند که افراد غیر موفق به طور کلی چهار صفت مشخص داشته اند، از این قرار: نداشتن اعتماد به نفس، ناتوانی در ادامه و انجام کاربه طور منظم یا نداشتن پشتکار، بی علاقگی به هدف ها و احساس حقارت.

نحوه تسریع ارتقای نوآموزان تیز هوش و کیفیت انجام آن:همان طور که در آغاز این بحث اشاره شد، تسریع در ارتقای کودکان تیز هوش، بدون توجه به هدف های خاص آموزش و پرورش آنان و بدون در نظر گرفتن لزوم رشد متعادل و همه جانبه کودک، ممکن است لطمات شدید جسمی و روحی به کودک وارد آورد که آثار نامطلوب آن سال های متمادی باقی بماند. به همین دلیل، باید دید تسریع در طی مراحل آموزشی این گونه کودکان تا چه حد مطلوب است و در کشور های پیشرفته به چه کیفیتی انجام می گیرد.

پذیرفتن دانش آموز قبل از رسیدن به سن دبستان: این روش به کودکان تیز هوش امکان می دهد که قبل از رسیدن به سن دبستان وارد مدرسه شوند هر یک از این روش ها در مرحله اجرا نسبتاً مشکلاتی خواهد داشت. البته جهش یا پذیرفتن کودک در دبستان در سنین پایین، معمولاً برای معلم زحمت زیادی دارد. در حالی که پیشرفت سریع مستلزم تغییر زیاد در روش تعلیم و محتوای برنامه است. قبل از اجرای هر یک از روش های تسریع، باید به موضوع آمادگی معلمان، آمادگی محیط و رفتار و نظر اولیای اطفال توجه کافی کرد.

نظرات مخالف و موافق در مورد تسریع در ارتقا :با وجود این تحقیقات، هنوز گروه قابل توجهی با تسریع در ارتقا مخالفت می کنند. بررسی نتایج مطالعات نشان می دهد که جنبه های مثبت تسریع، در صورتی که با توجه به اصول علمی انجام گیرد، زیاد است. ولی به هر حال، دلایل مخالفان و پاسخ هایی را که به آن ها داده شده است، می توان در دو قسمت خلاصه کرد:روش تسریع موجب پیدایش عدم تجانس سنی در گروه می شود و این امر احتمالاً سبب منطبق نشدن کودک با محیط می شود. این عقیده تا حدی مردود است، زیرا وابستگی به یک گروه، فقط به سن بستگی ندارد. عوامل دیگری نظیر اختلاف در رشد جسمی، بلوغ، انگیزه و علاقه، سطح اقتصادی و اجتماعی خانواده، هوش و هدف های زندگی، تشکیل گروه را، منحصراً بر اساس سن، انکار می کند.

توجه به این نکته اساسی ضروری است که حتی موافقان تسریع در ارتقا معتقدند که این کار دقیق باید بر اساس احوال و موازین علمی استوار باشد و تسریع بی مطالعه ممکن است ضرر های جسمی و عاطفی فراوانی برای کودک داشته باشد.یکی دیگر از روش های تسریع این است که در کلاس های بالاتر مدارس ابتدایی، مواد درسی را، مانند دبیرستان، معلمان متفاوت تدریس کنند. بدین ترتیب، امکان تقسیم دانش آموزان به سه گروه ضعیف، متوسط و با استعداد به وجود می آید. مزیت این روش آن است که اولاًمعلمانی که در یک رشته، مثلاً ریاضیات یا علوم اجتماعی، تبحر پیدا کرده اند با روش های بهتری می توانند تدریس کنند؛ ثانیاً این روش امکان تقسیم بندی را سهل تر و در نتیجه وسیله ارتقای سریع را فراهم می کند.