75 گونه جانوری ایران در لیست «سرخ»/تصادفات جاده ای،علت حدود 50 درصد از تلفات گوشتخواران

کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: از 1036 گونه مهره دار جانوری کشور، 75 گونه در لیست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند.

مرضیه موسوی همزمان با روز جهانی گونه های در معرض خطر انقراض (سومین جمعه ماه می مصادف با 28 اردیبهشت) در گفت و گو با تینار اظهارکرد: از 1036 گونه مهره دار جانوری کشور شامل 209 گونه پستاندار، 560 گونه پرنده، 242 گونه خزنده و 25 گونه دوزیست، 75 گونه در لیست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت  (IUCN)  در سال 2022 قرار گرفته اند. گونه ها در این لیست در سه طبقه در وضعیت بحرانی، در خطر انقراض و آسیب پذیر قرار دارند.

وی با اشاره به تفاوت طبقه بندی گونه ها در لیست ملی با لیست IUCN گفت: برخی گونه ها ماند خرس سیاه در لیست جهانی در رده آسیب پذیر طبقه بندی شوند ولی در لیست ملی در طبقه وضعیت بحرانی قرار دارند. نگاه جهانی به گونه ها با رویکرد ملی متفاوت است. آسیب های درون زیستگاه برای این گونه ها بیشتر است. جزییات در دسترس ما درباره جمعیت و زیستگاه آن گونه بیشتر است و برای ما اهمیت مضاعفی دارد بنابراین آن را در طبقه بحرانی قرار می دهیم تا برای افزایش حفاظت از آن بتوانیم اعتبار بگیریم.

خرس سیاه

کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: مبنای عملکرد و دریافت اعتبار فهرست ملی است البته این فهرست و فهرست IUCN نزدیک به هم هستند. ما گونه های در وضعیت بحرانی و در خطر انقراض را در یک طبقه قرار داده ایم چون اگر بخواهیم بر مبنای طبقه بندی IUCN عمل کنیم باید جزییات بیشتری مانند اندازه دقیق گستره جغرافیایی گونه ها و میزان دقیق جمعیت آن ها را داشته باشیم. ما چنین جزییاتی را برای گونه هایمان نداریم بنابراین گونه های در وضعیت بحرانی و در خطر انقراض را در یک طبقه و گونه های حمایت شده و حفاظت شده را در یک طبقه دیگر قرار داده ایم.

وی با بیان اینکه بیش از 50 گونه ایران در طبقه در خطر انقراض و حدود 250 گونه در طبقه حمایت شده و حفاظت شده قرار دارند، گفت: بیش از 44  هزار گونه اعم از مهره دار، بی مهره، گیاهی و … در جهان در خطر انقراض هستند که 28 درصد از کل گونه های ارزیابی شده در جهان را تشکیل می دهند.

موسوی در پاسخ یه این پرسش که بیشتر گونه های در معرض انقراض در کدام کشورها زیست می کنند، توضیح داد: این گونه ها بیشتر در کشورهای درحال توسعه هستند. این کشورها با مشکلات شدید مالی و فقر مواجه و توسعه آن ها ناپایدار است علاوه بر آن تنوع گونه ای به علت برخورداری از اکوسیستم های متنوع در این کشورها زیاد است مانند کشورهای قاره آمریکا و حتی آسیا. اروپا تنوع گونه ای زیادی ندارد ولی داشته های خود را به خوبی حفظ می کنند.

وی اضافه کرد:ایران کشوری است که چهارراه بین آفریقا، اسیا و اروپا محسوب می شود و از شمال غرب به اروپا، از غرب به آفریقا و از شرق به آسیا راه دارد. این وضعیت جغرافیایی موجب تنوع اقلیمی شده است.

میش مرغ

این کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره در خطر انقراض ترین گونه های جانوری ایران گفت: میش مرغ و یوزپلنگ آسیایی به مراتب وضعیت بدتری دارند، به گونه ای که حدود 19 قطعه میش مرغ و 25 فرد یوز در کشور شمارش شده اند البته اقداماتی برای افزایش جمعیت این گونه ها در حال انجام است.

وی با اشاره به برخی از اقدامات سازمان محیط زیست برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اظهارکرد: تلاش می شود زیستگاه یوز در توران و میاندشت و مناطق همجوار آن را امن کنیم. یوز گونه ای است که خیلی بین مناطق مختلف در حال مهاجرت است و همین خصلت موجب آسیب دیدن آن می شود چون خارج از زیستگاه های حفاظت شده امنیتی وجود ندارد و طعمه کافی نیست بنابراین تلاش می شود که مناطق همجوار توران و میاندشت و کریدورهایی که بین این مناطق وجود دارد، حفاظت شود و با انجام اقداماتی میزان طعمه افزایش یابد.

موسوی اضافه کرد: سازمان محیط زیست در تلاش برای جلب مشارکت بخش خصوصی و جوامع محلی و ایجاد معیشت پایدار است و قرار است در قالب هایی مانند قرق های اختصاصی زیستگاه را حفاظت کنند تا امن شود تا اگر یوزی از منطقه خارج شده است، تلف نشود.

این کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه افزایش نیروها برای حفاطت فیزیکی برای حفظ و ارتقای امنیت زیستگاه های یوز در دستور کار است، اظهارکرد: ایمن سازی جاده عباس آباد پیگیری می شود. تامین روشنایی جاده در حدی انجام شده است و مجاب شدن وزارت راه برای انجام این کار قدم مثبتی برای حفاظت از یوز است فنس کشی حاشیه جاده عباس ابد هم تا حدی انجام شده است ولی اعتباری برای ادامه این کار هنوز تخصیص داده نشده است.

وی با بیان اینکه سازمان های مختلف برای حفاظت از گونه ها با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری لازم را نمی کنند، گفت: متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست به تنها متولی حفاظت از حیات وحش تبدیل شده است و این تنهایی موجب شده که مدام با ارگان های دخیل در زیستگاه ها به نوعی تعامل کند تا بتواند حق حیات وحش را بگیرد.

موسوی تاکید کرد: گونه ای مثل یوزپلنگ، میش مرغ و هوبره فقط متعلق به سازمان حفاظت محیط زیست نیستند بلکه یک میراث طبیعی و ملی است و همه برای حفاظت از آن باید احساس وظیفه کنند اما متاسفانه این موضوع خیلی کمرنگ است و بیشتر نگاه بخشی دارند و حق حیات وحش در زیستگاه را نادیده می گیرند.

معدن کاوی

وی درباره عوامل موثر بر معرض خطر انقراض رفتن یک گونه گفت: تخریب زیستگاه یکی از عوامل موثر بر انقراض یک گونه است که شکل های مختلفی دارد. جاده کشی، معدن کاوی، چرای بی رویه، تغییر کاربری اراضی  آسیب زیادی به زیستگاه های حیات وحش می زنند و از هم گسیختگی زیستگاه و جزیره ای شدن آن به صورتی که گونه در زیستگاه اسیر می شود را در پی دارد، در نتیجه برای جفت یابی و پیدا کردن طعمه دچار مشکل می شود. به عنوان نمونه گوشتخواران به قلمروهای وسیعی برای زیست نیاز دارند و آن ها بسیار از جزیره ای شدن زیستگاه آسیب زیادی می بینند.

این کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: خشکسالی هم موجب شده تا غذایی برای گونه های علفخوار باقی نماند. با کاهش جمعیت علفخواران، جمعیت گوشتخوار آسیب می بیند چراکه علفخواران طعمه گوشتخواران هستند. با کاهش طعمه، گوشتخواران از منطقه زیست خود خارج و به مناطق مسکونی برای شکار دام نزدیک می شود، در نتیجه بین انسان و دام تعارض ایجاد می شود و انسان برای کاهش تعارض ممکن است که به استفاده از سموم و تله گذاری روی بیاورد. در نتیجه حیوانات تلف می شوند.

وی با اشاره به تلفات جاده ای حیات وحش گفت: حدود 50 درصد از تلفات گوشتخواران مرتبط با تصادفات جاده ای حاشیه مناطق حفاظت شده است چراکه حیوانات مجبور به خروج از زیستگاه می شوند و تصادف می کنند.

گربه پالاس

موسوی با بیان اینکه سگ های گله بلاصاحب به معضلی جدی برای گونه های جانوری تبدیل شده اند، گفت: گربه پالاس در ارتفاعات زندگی می کند. بر اساس نتیجه یک بررسی، سگ گله یکی از تهدیدات اصلی این گونه است.

وی با اشاره به اختلاط ژنی برخی گونه ها اظهارکرد: با جفت گیری سگ با گرگ خاکستری، گرگاس متولد می شود. این اختلاط موجب از دست رفتن خلوص ژنتیک حیات وحش می شود. در حال حاضر گرگ خاکستری اگرچه گونه ای حفاظت شده است ولی باید توجه بیشتری به آن بکنیم. گربه اهلی هم در عمق مناطق زیست محیطی وجود دارد و با گربه وحشی جفت گیری می کند و در نتیجه خلوص ژنتیک گربه وحشی را از بین می برد. به همین علت کارشناسان و فعالان محیط زیست نسبت به خودداری از غذادهی به گربه ها و سگ ها توصیه می کنند و در درازمدت آسیب های وارد شده به حیات وحش بر اثر این اختلاط ژنتیک مشخص می شود.

نوتریا

این کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گونه های مهاجم را یکی از تهدیدات گونه های بومی جانوری برشمرد و گفت: راکون و نوتریا گونه های مهاجم هستند. راکون حتی در تهران دیده شده است و در خیلی از زیستگاه های استان گیلان راکون وجود دارد. ماهی تیلاپیا هم یک گونه غیربومی است که درباره این گونه با شیلات مساله داریم چون با ورود آن به اکوسیستم های آبی کشور، گونه های آبزی بومی آسیب می بینند.

موسوی در پایان اظهارکرد: میمون «رزوس» هم یک گونه مهاجم است. این گونه ها به صورت قاچاق وارد کشور می شوند. کسانی که آن ها را می خرند؛ ممکن است پس از مدتی از این گونه ها خسته می شوند و آن ها را یا به کلینیک حیات وحش یا ادارات کل محیط زیست استان ها تحویل می دهند یا در طبیعت رها می کنند و به گونه های بومی آسیب می زنند.

پایان خبر تینار